Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια: Η Αγία Αναστασία τιμάται ιδιαιτέρως από τους Μικρασιάτες και αυτό καταδεικνύεται αφενός από το μεγάλο προσκύνημα στο Ναό της στη Μικρά Ασία αλλά και μετά την Καταστροφή του ’22 με τους νέους ναούς που χτίσανε στο όνομά της οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους. Άλλωστε το όνομα Αναστασία ήταν από τα πιο δημοφιλή των Μικρασιατών και μάλιστα με διάφορα υποκοριστικά, χαρακτηριστικά της γλώσσας τους: Σίτσα , Ανάστα , Αναστασού , Στασώ
Στη Μικρά Ασία
Το χωριό Χορόσκιοϊ (Πετεινοχώρι) εντοπίζεται στην κοιλάδα του ποταμού Έρμου, 32 χλμ. βορειοανατολικά της Σμύρνης και μόλις 3,5 χλμ. βορειοδυτικά της Μαγνησίας, αποτελώντας ουσιαστικά προάστιό της.
Σύμφωνα με μια παράδοση, το όνομα του χωριού σχετίζεται με την ίδρυση του ναού της Αγίας Αναστασίας και τη λατρεία της ομώνυμης αγίας. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση, η εύρεση της εικόνας της συνοδεύτηκε από λάλημα πετεινού.
Το Χορόσκιοϊ είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό ήδη από το 16ο αιώνα. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν τουρκόφωνοι. Κατά το 19ο αιώνα παραδίδεται πως το χωριό είχε 1.600 κατοίκους. Ωστόσο, σε στατιστικό πίνακα του 1905 εμφανίζεται να έχει 4.500 ορθόδοξους κατοίκους. Το χωριό υπαγόταν στο βιλαέτι Αϊδινίο και εκκλησιαστικά ανήκε στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Εφέσου. Οι κάτοικοι του χωριού μετά το 1922 διασκορπίστηκαν σε αρκετά μέρη της Ελλάδας: στο Αραπλί Θεσσαλονίκης, στην Έδεσσα, στη Νέα Ιωνία Βόλου, την Κοκκινιά και τον Πόρο.
Ο ναός της Αγίας Αναστασίας στο χωριό Χορόσκιοϊ ήταν σημαντικό κέντρο λατρείας για τους κατοίκους του χωριού, τους ορθόδοξους των γύρω περιοχών, αλλά και για τους μουσουλμάνους της περιοχής της Μαγνησίας.
Ήταν χτισμένη το 1818, σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε στην εξωτερική πύλη του περιβόλου της: «Αγία Αναστασία 1818 Κτήτωρ Κωνσταντίνος Αλτίνογλου». Στον περίβολο του ναού υπήρχε η θέση όπου βρέθηκε η εικόνα της Αγίας και Αγίασμα, ενώ ένα υψηλό κωδωνοστάσιο υπήρχε στην είσοδο του ναού, ο οποίος είχε σχήμα πλοίου. Ακόμα εκεί βρίσκονταν πάνω από σαράντα δωμάτια που φιλοξενούσαν πιστούς από όλο τον μικρασιατικό χώρο κατά τον εορτασμό της Αγίας στις 22 Δεκεμβρίου.
Εσωτερικά υπήρχε πλούσιος διάκοσμος με πολυελέους, χρυσά και ασημένια καντήλια ενώ η εικόνα της θαυματουργής Αγίας ήταν καλυμμένη από πολύτιμα αναθήματα.
Στον περίβολο του ναού υπήρχαν επίσης κτίρια στα οποία στεγάζονταν: εξατάξια αστική σχολή αρρένων με 5 δασκάλους και 120 μαθητές, τετρατάξια σχολή θηλέων με 3 δασκάλες και 90 μαθήτριες, και το νηπιαγωγείο με 150 παιδιά. Οι ετήσιοι προϋπολογισμοί του αρρεναγωγείου και του παρθεναγωγείου ανέρχονταν σε 25 και σε 20 τουρκικές λίρες αντίστοιχα. Τα ιδρύματα αυτά συντηρούνταν ως επί το πλείστον χάρη στα εισοδήματα από την περιουσία του ναού.
Η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας του Χορόσκιοϊ πανηγύριζε στις 22 Δεκεμβρίου (ημέρα εορτής της αγίας), την Κυριακή του Θωμά και την Πεντηκοστή. Το πανηγύρι της Αγίας το Δεκέμβριο συγκέντρωνε πιστούς από ολόκληρη τη Μικρά Ασία και συμμετείχαν πολλοί έμποροι με τα προϊόντα τους. Θεωρούνταν ότι η αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια θεράπευε με θαυματουργό τρόπο ψυχικές ή πνευματικές διαταραχές. Οι ασθενείς παρέμεναν στα κελιά που προορίζονταν για τους προσκυνητές μαζί με τους δικούς τους ανθρώπους για διάστημα 40 ή περισσότερων ημερών, μέχρι να γίνει το θαύμα που επιθυμούσαν ή μέχρι να εκπληρώσουν το τάμα τους. Οι θεραπευτικές πρακτικές αυτές θύμιζαν αντίστοιχες των αρχαίων Ασκληπιείων.
Στη γιορτή της αγίας Αναστασίας τα σπίτια στο χωριό είχαν το καθιερωμένο λαδερό φαγητό για τη μεγάλη μέρα: ρεβιθοντολμάδες, δηλαδή ξερές μελιτζάνες γεμιστές με ρύζι και ρεβίθια αλεσμένα.
Σχετικά με τα θαύματα της αγίας Αναστασίας υπήρχε και η παράδοση πως κάποτε μουσουλμάνοι ληστές περικύκλωσαν το Χορόσκιοϊ, αλλά λόγω της επέμβασης της αγίας, δεν μπόρεσαν να βρουν το δρόμο για να μπουν στο χωριό.
Ναοί και Μονές της Αγίας
Η Αγία Αναστασία ετιμάτο ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή με την καταφυγή των Μικρασιατών προσφύγων, τονώθηκε στον Ελλαδικό χώρο η λατρεία της αγίας Αναστασίας, σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο. Προς τιμήν της Αγίας Αναστασίας έχουν κτισθεί πολλοί ναοί και μονές.
-Στο Χορόσκιοϊ της Μικράς Ασίας βρισκόταν έως και πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, Ναός της Αγίας Αναστασίας όπου συγκέντρωνε πιστούς από ολόκληρη τη Μικρά Ασία, ιδιαίτερα κατά την εορτή της αγίας τον Δεκέμβριο. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Μικρασιάτες μετέφεραν την ιερά εικόνα της αγίας στη νέα τους πατρίδα στον Περισσό της Νέας Ιωνίας Αττικής, όπου και έκτισαν νέο ναό της Αγίας Αναστασίας σε ανάμνηση του καταστραφέντος ναού στη Μικρά Ασία. Εκεί πλέον φυλάσσεται η ιερή εικόνα της Αγίας.
-Στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Νικαίας Αττικής υπάρχει παρεκκλήσιο της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας και πραγματοποιείται στη μνήμη της Ιερά Πανήγυρις από τους απογόνους των προσφύγων Μικρασιατών.
-Στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν δυο ναοί της Αγίας. Ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας & Αγίων Θεοδώρων στην προσφυγική περιοχή της Νέας Βάρνας Συκεών και ο Ιερός Ναός Αγίας Αναστασίας Νέας Κηφισιάς που εγκαινιάστηκε το 2013 στην περιοχή όπου επίσης εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες μετά την Καταστροφή του 1922.
-Στα Βασιλικά Θεσσαλονίκης βρίσκεται η βυζαντινή Πατριαρχική Μονή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας
-Κοντά στο Αίγιο, συγκεκριμένα στον οικισμό της Νέας Κερύνειας, όντας μοναδικός στην πόλη του Αιγίου.
-Μεγαλοπρεπής ναός της Αγίας Αναστασίας στον περισσό της Νέας Ιωνίας Αττικής όπου οι πιστοί προσεύχονται να γίνουν καλά αγαπημένα τους πρόσωπα
-Ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας υπάρχει και στο νησί της Ρόδου.
-Μεσαιωνικός Ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας υπάρχει κοντά στην περιοχή των Πάνω Πολεμιδιών, στην επαρχία Λεμεσού .
