Οδεύοντας για τη Μεγάλη Σαρακοστή

Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης

H Τσικνοπέμπτη είναι η πέμπτη ημέρα της δεύτερης εβδομάδος του Τριωδίου. Πήρε το όνομα Τσικνοπέμπτη από τις τσίκνες, τις μυρωδιές που βγαίνουν από τα αναμμένα κάρβουνα όταν ψήνουμε ιδιαιτέρως αυτήν την ημέρα σουβλάκια, μπριζόλες, χαλούμια, ρέγγες κ.α.

Οι τσίκνες γεμίζουν κάθε τσικνοπέμπτη απ’ άκρη σε άκρη την ατμόσφαιρα του χωριού, της πόλης ή της γειτονιάς και αυτό γίνεται εν όψει της Μεγάλης Σαρακοστής, όπου αρχίζει νηστεία για το Άγιο Πάσχα των Ορθοδόξων Χριστιανών.

Πέρα από το καθιερωμένο ψήσιμο κρεάτων την Τσικνοπέμπτη κάθε περιοχή της Ελληνικής επικράτειας έχει τα δικά της ήθη και έθιμα, άλλωστε δεν πρέπει να λησμονούμε, ότι η λαϊκή μας παράδοση και η μοναδική χώρα μας, η ΕΛΛΑΔΑ μας, είναι πλούσια σε ιστορία και έθιμα, πράγμα που ζηλεύουν αρκετοί λαοί γύρω μας.

Οι τρείς εβδομάδες της περιόδου του Τριωδίου έχουν η κάθε μία ιδιαίτερη ονομασία, ενδεικτική της ψυχοσωματικής προετοιμασίας μας για την είσοδό μας στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Παράλληλα, η ιδιαίτερη ονομασία εκάστης εβδομάδος του Τριωδίου χαρακτηρίζεται από ήθη και έθιμα, η ιστορία των οποίων χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου

Η πρώτη εβδομάδα αποκαλείται «Προφωνή» ή «Προφωνέσιμη», γιατί παλιότερα «προφωνούσαν», δηλαδή ανήγγειλαν στα χωριά και τις πόλεις την αρχή της αποκριάς. Επίσης, την εβδομάδα αυτή έπαυε η συνηθισμένη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής και για τον λόγο αυτό η εβδομάδα αυτή ονομάζεται και «Απολυτή».

Η δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου

Η δεύτερη εβδομάδα είναι « η Κρεατινή» ή «Κρεοφάγος», επειδή καταλύουμε κρέας. Αυτήν την εβδομάδα ισχύει η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής. Η πέμπτη ημέρα της εβδομάδος απέκτησε εορτάσιμο χαρακτήρα και το τραπέζι είναι πάντα ξεχωριστό και γιορτινό. Το γεύμα αποτελείται κυρίως από κρέας ψημένο στα κάρβουνα έτσι ώστε να υπάρχει παντού έντονη τσίκνα. Από την τσίκνα λοιπόν αυτή έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.

Η τρίτη εβδομάδα του Τριωδίου

Η τρίτη εβδομάδα ονομάζεται «Τυρινή» ή «Τυροφάγος», επειδή δεν καταλύουμε κρέας, αλλά μόνο ψάρι και κυρίως τυροκομικά και γαλακτοκομικά προϊόντα, ακόμα και κατά τις ημέρες της Τετάρτης και της Παρασκευής.

Παλαιότερα, αλλά και σήμερα, τον εορταστικό τόνο της ημέρας της αποκριάς έδιναν και δίνουν οι παρέες των μεταμφιεσμένων, των μασκαράδων όπως ο Λαός μας τους αποκαλεί, που κυκλοφορούν στους δρόμους και γυρίζουν από το πρωί μέχρι τις νυχτερινές ώρες στις γειτονιές τραγουδώντας διάφορα τραγούδια.

Αυτού του είδους όμως οι καρναβαλικές εκδηλώσεις άλλαξαν κατά μικρό ή μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου, έτσι, ώστε σήμερα πλέον το καρναβάλι να ξεκινά κάθε χρόνο από τοπικές κοινωνίες ανά την Ελληνική Επικράτεια, με πρωτοβουλία των Δήμων και των Κοινοτήτων, με πανομοιότυπες τυποποιημένες εορταστικές εκδηλώσεις, αποκριάτικες στολές και άρματα. Το αποτέλεσμα είναι να χάνεται η παλαιά εορταστική αίγλη της αποκριάς που ήταν αυθόρμητη, ξεχωριστή, μα πάνω από όλα χαρακτηριζόταν από ελληνικό πνεύμα και όχι από ξενόφερτα άτοπα και άκαιρα πρότυπα της Βραζιλίας ή από όπου αλλού.

Η αποκριά είναι στενά συνυφασμένη με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε περιοχής της Ελλάδος. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν παραδοσιακά ήθη και έθιμα αποκριάτικα ή της Τσικνοπέμπτης, σε πολλά μέρη της χώρας

Ο Εσπερινός «της Συγνώμης»

Από πλευράς εκκλησιαστικής παραδόσεως, ξεχωριστή είναι η ακολουθία του Εσπερινού «της Συγνώμης».

Τα παλαιά χρόνια  οι νεώτεροι επισκέπτονταν τους γονείς τους, τα πεθερικά τους, τους παππούδες, τους κουμπάρους και τους λοιπούς συγχωριανούς και τους ζητούσαν «συγχώρεση» ενόψει της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Σήμερα η κοινωνία μας έχει αλλάξει και μαζί και οι προσωπικές σχέσεις, και είναι δύσκολη η εφαρμογή αυτού του παλαιού εθίμου της «συγχώρεσης». Όμως, η Εκκλησία μας, μας καλεί να μετάσχουμε στον Εσπερινό της «Συγνώμης», όπου στο τέλος της ακολουθίας ασπαζόμαστε όλοι ο ένας τον άλλον, ζητώντας και παρέχοντας συγχώρεση, έτσι όπως μας εδίδαξε ο Κύριός μας να συγχωρούμε αλλήλους.

Με την συγχώρεση εισερχόμεθα, απαλλαγμένοι από εμπάθειες και μνησικακίες, στο στάδιο της Μεγάλης Σαρακοστής νηστεύοντες και προσμένοντες το γεγονός της Αναστάσεως του Σωτήρος ημών.