Κατόπιν έντονου προβληματισμού και συζητήσεων με διαφόρους ευαισθητοποιημένους συμπολίτες μας, αποφασίσαμε να συστήσουμε φορέα, αποτελούμενο από φυσικά πρόσωπα, έργο του οποίου θα αποτελέσει η διάσωση του οικισμού της Παλιάς Βίνιανης του Δήμου Αγράφων. Ο οικισμός της Παλιάς Βίνιανης έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικός τόπος με την ΥΑ ΥΠΠΟ /ΥΑ ΥΠΠΟ /ΔΙΛΑΠ /Γ/1257/31799/21-7-1988 (ΦΕΚ 592/Β/24-8-1988) και ανήκει στα πολιτιστικά αγαθά που προστατεύονται από τον ν. 3028/2002 «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Κατόπιν έντονου προβληματισμού και συζητήσεων με διαφόρους ευαισθητοποιημένους συμπολίτες μας, αποφασίσαμε να συστήσουμε φορέα, αποτελούμενο από φυσικά πρόσωπα, έργο του οποίου θα αποτελέσει η διάσωση του οικισμού της Παλιάς Βίνιανης του Δήμου Αγράφων. Ο οικισμός της Παλιάς Βίνιανης έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικός τόπος με την ΥΑ ΥΠΠΟ /ΥΑ ΥΠΠΟ /ΔΙΛΑΠ /Γ/1257/31799/21-7-1988 (ΦΕΚ 592/Β/24-8-1988) και ανήκει στα πολιτιστικά αγαθά που προστατεύονται από τον ν. 3028/2002 «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Επιδιωκόμενος σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής είναι η άμεση και εν τοις πράγμασι συμβολή στην αποτροπή της ολικής καταστροφής της Παλιάς Βίνιανης. Η καταστροφή μοιραία συντελείται λόγω της εγκατάλειψής της. Η διατήρηση, προστασία και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης και της τοπικής παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, που εκπορεύεται από τον ιδιαίτερο αυτό οικισμό θα επιτευχθεί με συλλογικά μέσα, διαφανείς εθελοντικές ενέργειες και δράσεις, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των συμπολιτών μας, γηγενών και αποδήμων, προς όφελος του τόπου μας.
Η Παλιά Βίνιανη, ένα από τα μοναδικά αυθεντικά σωζόμενα παραδοσιακά σύνολα της περιοχής της Ευρυτανίας, συνδέεται άμεσα με σημαίνοντα και ηρωικά γεγονότα της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, όπως η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Στις ερειπωμένες κατοικίες, στα καλντερίμια και στις αυλές της βρίσκονται τα χνάρια και τα αποτυπώματα της αρχιτεκτονικής μας παράδοσης και τέχνης, του βίου, του αξιακού συστήματος και της κοινωνικής μας εξέλιξης στο διάβα της ιστορίας μας. Ως αναπόσπαστο σύνολο και σε αλληλεπίδραση με τα εγγύς εξέχοντα θρησκευτικά μνημεία του ορεινού όγκου των Αγράφων συνθέτει το ιστόρισμα της παραδοσιακής μας κληρονομιάς, όπου στρέφοντας το βλέμμα της ψυχής μας θα ανασκαλέψουμε τις ισχυρές ρίζες του γίγνεσθαι που μας κρατούν στέρεους και ορθούς στον τόπο μας.
Εκ της Μητροπόλεως Καρπενησίου
ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΒΙΝΙΑΝΗΣ ΑΓΡΑΦΩΝ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο οικισμός της Παλιάς Βίνιανης είναι ορεινός, χτισμένος σε υψόμετρο 700 μ, στην πλαγιά του όρους Τυμφρηστού (Βελούχι) στα Άγραφα κοντά στον ποταμό Μέγδοβα (Ταυρωπο), σε απόσταση 30 περίπου χιλιομέτρων βορειοδυτικά του Καρπενησίου. Η αρχική ίδρυση του οικισμού δεν είναι προσδιορισμένη. Στα νότια της σημερινής θέσης του, στον λόφο του Αγίου Γεωργίου έχουν εντοπιστεί λείψανα αρχαίας οχύρωσης και άφθονη επιφανειακή κεραμική.
Με την συνθήκη του Ταμασίου που υπογράφτηκε στις 10 Μαΐου 1525 μεταξύ του Βεγλέρ Βέη πασά της Λάρισας και των προυχόντων των χωριών των Αγράφων η περιοχή των Αγράφων απέκτησε καθεστώς αυτονομίας την περίοδο της Τουρκοκρατίας με την υποχρέωση να καταβάλλει ετήσια φορολογία στις Οθωμανικές αρχές. Σύμφωνα με αυτή οι κοινότητες των Αγράφων είχαν το αυτοδιοίκητο, απαγορεύονταν να κατοικούν Τούρκοι στην περιοχή και διασφαλίζονταν η ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ πεδινών και ορεινών περιοχών και η ελεύθερη κίνηση των πληθυσμών.
Έτσι η Παλιά Βίνιανη μαζί με τους υπόλοιπους διασπαρμένους οικισμούς της Επαρχίας των Αγράφων αποτέλεσε κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους αλλά και κατά την διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα του 1821 ενιαίο ιστορικά και πολιτισμικά σύνολο. Από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, αρχίζει η συστηματική κατασκευή κατοικιών από ντόπιους, εύπορους μετανάστες της Αμερικής που επαναπατρίζονται.
Ιστορικά ο οικισμός συνδέθηκε άμεσα με την Νεώτερη Πολεμική Ιστορία της Ελλάδας λόγω της δράσης της Εθνικής Αντίστασης, κυρίως με την εγκατάσταση της Συμμαχικής Βρετανικής Ομάδας Ειδικών Δυνάμεων (αποστολή «Harling»), με επικεφαλείς τους αξιωματικούς Εddie Myers και Chris Woodhouse και την στοχευμένη και θρυλική επιχείρηση, της ανατίναξης της Σιδηροδρομικής Γέφυρας του Γοργοπόταμου το1942, η οποία χαρακτηρίζεται από τον Winston Churchill ως η σπουδαιότερη μέχρι τότε δολιοφθορά και μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανυψώνοντας το ηθικό του δοκιμαζόμενου Ελληνικού Λαού.
Στις 10 Μαρτίου 1944 συγκροτείται η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α), γνωστή ως “Κυβέρνηση του Bουνού”, η οποία ορκίστηκε και συνεδρίασε στο Δημοτικό Σχολείο του Οικισμού (σημερινό Μουσείο Εθνικής Αντίστασης) και η Παλιά Βίνιανη γίνεται «πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας». Ο οικισμός πυρπολήθηκε και κάηκε από τους γερμανούς (καταστροφή 40 σπιτιών) τον Αύγουστο του 1944, κατά τις επιδρομές που εξαπέλυσαν σε όλη την Ευρυτανία (ολική πυρπόληση/ανατίναξη Καρπενησίου). Το τέλος του οικισμού της Παλιάς Βίνιανης επήλθε με τους μεγάλους και καταστροφικούς σεισμούς της Ευρυτανίας τον Φεβρουάριο του 1966. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε από τους περισσότερους κατοίκους λόγω των καταστροφών που υπέστησαν πολλές από τις κατοικίες.
Η Παλιά Βίνιανη χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «ιστορικός τόπος» με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ /ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1257/31799/21.7.1988 (ΦΕΚ 592/Β/24.8.1988) λόγω του αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει και λόγω της άμεσης σύνδεσής της με τη νεότερη Ελληνική Ιστορία.
