Σεισμός στην Τουρκία: Αγωνία για την ελληνική «Μόνα Λίζα» της Ανατολίας

Με αγωνιώδεις προσπάθειες και αναζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρχαιολόγοι, αλλά και επισκέπτες ανά τον κόσμο, θέλουν να πληροφορηθούν για την τύχη των μοναδικών ψηφιδωτών, που μέχρι πρότινος στεγάζονταν στο Μουσείο Ψηφιδωτών του Ζεύγματος, στην πόλη Γκαζιαντέπ της Τουρκίας, επίκεντρο του φονικού σεισμού.

Home of ZEUGMA | Go Türkiye

Παρότι το ομώνυμο μουσείο χτίστηκε τα τελευταία χρόνια και αποτελεί -εκ πρώτης όψεως ένα σύγχρονο κτίριο- εντούτοις η σφοδρότητα του χτυπήματος του Εγκέλαδου έχει «παγώσει» τους πάντες, καθώς πλάι στην εκατόμβη των νεκρών και την παγκόσμια θλίψη για τις αμέτρητες απώλειες, η παγκόσμια κοινότητα κινδυνεύει να χάσει ένα σπάνιο και ελληνικής καταγωγής αρχαιολογικό εύρημα.

zevgma_2
zevgma8
zevgma9

Πρόκειται για το σύνολο των μοναδικών ψηφιδωτών της ελληνιστικής πόλης Ζεύγμα (δηλαδή γέφυρας), η οποία στόλισε το ομώνυμο μουσείο με ψηφιδωτά δάπεδα 1.700 τετραγωνικών μέτρων, κατατάσσοντάς το δεύτερο στον κόσμο, με ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικά ευρήματα.

Ανάμεσά τους, το πρόσωπο μιας νεαρής τσιγγάνας, η εκφραστικότητα της οποίας έκανε τους αρχαιολόγους και τους κριτικούς Τέχνης να την αποκαλούν ως την «Μόνα Λίζα» της Ανατολής, συγκεντρώνοντας χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.

Εκτός από τα υπέροχα χρώματα και τις αναπαραστάσεις των ψηφιδωτών, εμπνευσμένες από την αρχαιοελληνική μυθολογία, συγκλονίζουν οι ελληνικές επιγραφές και τα ονόματα των θεών και ηρώων που κοσμούν τα ψηφιδωτά, φωτίζοντας αθέατες πτυχές της εποχής της Δυναστείας των Σελευκιδών.

tourkia1
tourkia2
Στη Ζεύγμα βρέθηκαν πολλά ψηφιδωτά της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής με θέματα από την ελληνική μυθολογία, όπως ο Ωκεανός με την Τηθύ, ο Δαίδαλος με τον Ίκαρο, ο Αχιλλέας στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη, και ο Διόνυσος με την Αριάδνη. Ακόμη, βρέθηκαν τοιχογραφίες, νομίσματα, κεραμικές σφραγίδες αγάλματα και εκατοντάδες κινητά ευρήματα.

Ο Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ

Η αρχαία πόλη Ζεύγμα ιδρύθηκε γύρω στο 300 π.Χ. με εντολή ενός από τους διοικητές του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Σελεύκου Α’ του Νικάτορα. Το πλήρες όνομά της ήταν Σελεύκεια επί του Ζεύγματος ή Σελεύκεια η προς Ευφράτη ή απλώς Ζεύγμα (Ζεῦγμα). Το 80% του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται από το 2000 βυθισμένο στην τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε από το φράγμα Μπιρετσίκ.

Ο Σέλευκος Α’ Νικάτωρ (358 π.Χ. ή 353 π.Χ. – 281 π.Χ.) ήταν ένας από τους διαδόχους του Αλέξανδρου του Μέγα, ιδρυτής της δυναστείας των Σελευκιδών, που βασίλεψε στο Ασιατικό τμήμα της άλλοτε Περσικής Αυτοκρατορίας.

Ο Σέλευκος ήταν γιος του Αντίοχου, στρατηγού του Φίλιππου Β’. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το 323 π.Χ., πήρε το μέρος του Περδίκκα, αλλά αργότερα οργάνωσε συνωμοσία εναντίον του και το 321 π.Χ. ανέλαβε τη σατραπεία της Βαβυλώνας. Στους πολέμους των Διαδόχων που ακολούθησαν, πολεμώντας κατά καιρούς είτε τους μεν είτε τους δε, πέτυχε να επικρατήσει έναντι των υπολοίπων, και έγινε κύριος της πρώην Περσικής Αυτοκρατορίας, από τη Σογδιανή και τη Βακτριανή στην ανατολή, μέχρι και το μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας στη δύση.

Το 281 π.Χ. νίκησε σε μάχη τον Λυσίμαχο. Ακολούθως πέρασε τον Ελλήσποντο και αναγορεύτηκε βασιλιάς της Μακεδονίας. Σύντομα όμως δολοφονήθηκε από τον Πτολεμαίο Κεραυνό τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Κατά τις πηγές, ο Σέλευκος ίδρυσε 30 πόλεις στη Βόρεια Συρία και τις ανατολικές επαρχίες της Μικράς Ασίας. Αργότερα, η πόλη καταστράφηκε πολλές φορές από πολέμους και σεισμούς, ώσπου τελικά, τον 10ο-12ο αιώνα, η πόλη ερημώθηκε και εγκαταλείφθηκε εντελώς.

Οι ανασκαφές της αρχαίας πόλης δεν ξεκίνησαν για πολύ καιρό λόγω διαφόρων γραφειοκρατικών και οικονομικών προβλημάτων. Αυτό οδήγησε στο γεγονός ότι ένα μέρος του μωσαϊκού λεηλατήθηκε και χάθηκε. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Ζεύγμα ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 και συνεχίζονται ακόμη. Το κύριο μέρος των ψηφιδωτών φυλάσσεται σήμερα στο ομώνυμο μουσείο, στην Γκαζιαντέπ.