Ο Απόστολος Θωμάς ή Άγιος Θωμάς, ο αποκαλούμενος και Δίδυμος (Κατά Ιωάννην 11, 16. 20, 24. 21, 2), ήταν ένας εκ των δώδεκα μαθητών και Αποστόλων του Ιησού Χριστού. Ο Θωμάς μνημονεύεται ως μαθητής από όλους τους ευαγγελιστές, καθώς και στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, αλλά οι πληροφορίες που διαθέτουμε σχετικά με αυτόν είναι περιορισμένες και λιγοστές.
Θωμάς ήταν το αραμαϊκό του όνομα, ενώ το Δίδυμος η απόδοσή του στα ελληνικά. Η αναφορά στην απόκλησή του ως Δίδυμος, γίνεται στο ευαγγέλιο του Ιωάννη, το οποίο προοριζόταν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο προς τους ελληνιστές Ιουδαίους. Κάτι τέτοιο δεικνύει πιθανώς πως έτσι αποκαλείτο ανάμεσά τους.
Όνομα
Το όνομα Θωμάς όπως προειπώθηκε είναι Αραμαϊκό και η απόδοσή του στα ελληνικά είναι η λέξη Δίδυμος. “Δεν πρέπει να σχετίζεται με τους ιωνικούς τύπους Θώμα και Θωμάζω, που σημαίνουν θαύμα και θαυμάζω αντίστοιχα, αλλά με τον αραμαϊκό τύπο Tôma και τον εβραϊκό Tôm”.
Παρόλα αυτά έγιναν κάποιες προσπάθειες από ορισμένους ερευνητές προς κάποιες άλλες κατευθύνσεις, οι οποίες όμως δεν έγιναν δεκτές από τη επιστημονική κοινότητα. Τέτοιες απόψεις ήταν πως το όνομα Θωμάς μπορεί να ταυτιστεί και με το επίθετο δίψυχος. Άλλοι ερευνητές πρότειναν πως η λέξη Δίδυμος απηχεί στην πραγματική οικογενειακή κατάσταση του Αποστόλου, όμως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί.
Οι απόψεις αυτές ουσιαστικά στηρίζονται σε δύο αντιφατικές μαρτυρίες, που τον αναφέρουν ως δίδυμο κάποιας Λυσίας (PG 92, 1076) και κάποιου Ελεάζαρου (PG 2, 77).
Είναι όμως γενικά παραδεκτό πως δεν απηχούν αξιόπιστες μαρτυρίες. Επίσης πρέπει να τονιστεί πως στις Συριακές εκκλησίες είναι γνωστός ως Ιούδας Θωμάς.
Αυτή η μαρτυρία είναι πολύ σημαντική διότι μετά την εξεύρεση των κειμένων του Nag Hammadi, το απόκρυφο ευαγγέλιο του Θωμά, φέρεται να γράφτηκε από κάποιο δίδυμο Ιούδα Θωμά. Επιπρόσθετα, άλλα απόκρυφα κείμενα, όπως οι Πράξεις Θωμά, τον αναφέρουν αντίστοιχα ως Ιούδα Θωμά.
Ο βίος μέσα από την Καινή Διαθήκη
Ο Θωμάς θεωρείται πως ήταν ψαράς. Όπως διαφαίνεται από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη (21, 1-4) κατά την εμφάνιση του Ιησού στην όχθη της λίμνης Τιβεριάδος, ο Θωμάς βρισκόταν ανάμεσα στους επτά μαθητές, ενώ επίσης ανάμεσά τους βρισκόταν και κατά την παρουσία Του στη θαυμαστή αλιεία που ακολούθησε.
Σύμφωνα όμως με μερικούς ερευνητές μια τέτοια εκτίμηση μπορεί να αποβεί παρακινδυνευμένη.
Στην πρώτη περίπτωση που συναντάμε τον Άγιο Θωμά παρατηρούμε αποφασιστικότητα και θάρρος. Ο Κύριος καλεί τους μαθητές να μεταβούν στην Βηθανία όπου βρισκόταν ο νεκρός πλέον φίλος Του Λάζαρος, παρά το γεγονός ότι οι Ιουδαίοι τον γύρευαν για να τον θανατώσουν.
Ο Θωμάς απευθυνόμενος προς τους άλλους μαθητές τους είπε: “ἄγωμεν καὶ ἡμεῖς ἵνα ἀποθάνωμεν μετ’ αὐτοῦ” (Ιωάννης 11, 16). Σε άλλη περίσταση διαφαίνεται η ορθολογιστική σκέψη του Θωμά, που αργότερα αποκλήθηκε και άπιστος, εξ αιτίας της θέλησής του να γνωρίσει το μυστήριο της αναστάσεως από κοντά.
Στο Ιωάννης 14, 4-5 παρατηρούμε στη ρήση του Κυρίου, πως οι μαθητές δε γνωρίζουν που πηγαίνει και ποια είναι η οδός που οδηγεί σε αυτό το δρόμο. Ο ίδιος τότε εγείρει κάποια ανασταλτικά ερωτήματα θέτοντας ευθέως το ερώτημα “Κύριε, οὐκ οἴδαμεν ποῦ ὑπάγεις· καὶ πῶς δυνάμεθα τὴν ὁδὸν εἰδέναι;”.
Σε μία τρίτη περίπτωση διαφωτίζεται περισσότερο ο σκεπτικός χαρακτήρας του Αποστόλου. Η περίπτωση αυτή είναι γνωστή περίπτωση της λεγόμενης “απιστίας” του Θωμά. Ο Κύριος εμφανίστηκε μετά την Ανάστασή σου ενώπιον μαθητών, δίχως ανάμεσά τους να βρίσκεται ο Θωμάς.
Καθώς του διηγήθηκαν την ιστορία ο ίδιος δυσπιστούσε, όπως και μερικοί άλλοι μαθητές.
Ο ίδιος όμως δείχνοντας την ευθύτητα του χαρακτήρα του δεν κρύφτηκε. Αναφώνησε ενώπιον των μαθητών πως “ἐὰν μὴ ἴδω ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὸν δάκτυλόν μου εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων, καὶ βάλω τὴν χεῖρά μου εἰς τὴν πλευρὰν αὐτοῦ, οὐ μὴ πιστεύσω” (Ιωάννης 20, 25).
Η θέση αυτή όμως μετατράπηκε σε πραγματική θριαμβευτική ομολογία όταν ο Κύριος πραγματοποίησε το θέλημά του, αναγνωρίζοντας πως είναι “ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου” (Ιωάννης 20, 28).
