Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο Άγιος Δημήτριος εορταζόταν με πολλή ευλάβεια από τους Χριστιανούς, όπως και σήμερα. Κατά την 26-10-1656 συγκεντρώθηκαν οι Χριστιανοί από την παραμονή για τον εορτασμό.
Επειδή όμως δεν μπορούσε να το ανεχτεί αυτό ο τότε Φρούραρχος της Ακρόπολης Γιουσούφ-Αγάς, θανάσιμος εχθρός των Χριστιανών και όλων των Ελλήνων, συνέλαβε το σατανικό σχέδιο να φονεύσει αυτούς ομαδικά κατά την ημέρα της εορτής. Ετοίμασε κρυφά όλα τα κανόνια των Προπυλαίων της Ακρόπολης καθώς και το μεγάλο κανόνι, την Λουμπάρδαν, και περίμενε την κατάλληλη στιγμή της δοξολογίας να διατάξει πύρ.
Ο Θεός όμως ύστερα από μεσιτεία του Αγίου, την ώρα ακριβώς της πυροδοτήσεως, όπως λέγει ο θρύλος, έριξε κεραυνό από τον ουρανό, ο οποίος κατέστρεψε την πυριτιδαποθήκη, τα κανόνια και τα Προπύλαια της Ακρόπολης και φόνευσε τους πυροβολητές και τον ίδιο τον Γιουσούφ-Αγά και την οικογένειά του, όπως αφηγείται ο περιηγητής Σπόν. Γι’ αυτό και ονομάσθηκε ο Άγιος «Βομβαρδιάρης», από το βομβαρδίζω και «Λουμπαρδιάρης» από το όνομα του μεγάλου κανονιού, την Λουμπάρδαν.
Ο Ναός
Το Ναΐδριο αυτό τιμάται στο όνομα του Αγίου Δημητρίου Βομβαρδιάρη ή Λουμπαρδιάρη και ιδρύθηκε τον έννατο αιώνα μ.Χ. Σήμερα είναι Παρεκκλήσι του Ταμείου Ασφαλίσεως Κληρικών (Τ.Α.Κ.Ε). Είναι κτισμένο στη θέση του βόρειου πύργου της πύλης του Διατειχίσματος που έφερε το όνομα Δίπυλο υπέρ των Πυλών.
Είναι κοντά στο σημείο όπου ευρίσκεται ο αρχαίος Δήμος της Κοίλης των Αθηνών, τον οποίο διέσχιζε ο αρχαίος δρόμος που οδηγούσε στον Πειραιά, ακριβώς στο σημείο το οποίο χωρίζει τον λόφο των Μουσών με τον Λόφο της Πνύκας, στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αεροπαγίτου, στην Ακρόπολη. Βρισκόταν σε επαφή με μικρό ναϊσκόμορφο κτίσμα, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση της προστασίας των πυλών από κάποια θεότητα.
Η οικοδόμηση του ναΐσκου πιθανόν συνδέεται με την τελευταία φάση του Διατειχίσματος, τον 12ο αι. μ.Χ. Στο εσωτερικό σώζονται τοιχογραφίες που η κτητορική εππιγραφή τις ανάγει στο 1732. Το επίθετο Λουμπαρδιάρης (Κανονιέρης) συνδέεται με την παράδοση της σωτηρίας του ναού από θαύμα την παραμονή της γιορτής του Αγίου, γύρω στα 1640-1650, όταν ο Τούρκος φρούραρχος της Ακρόπολης Γιουσούφ κανονιοβόλησε από τα Προπύλαια το ναό. Την επομένη έπεσε κεραυνός στα Προπύλαια και σκότωσε τον Γιουσούφ και όλη του την οικογένεια.
Το αρχικό κτίσμα, στο πέρασμα των αιώνων, έχει υποστεί πολλές αλλαγές, ενώ η σημερινή του μορφή οφείλεται στην ανακατασκευή της μεταβυζαντινής φάσης του ναΰδρίου από τον Δημήτρη Πικιώνη.
Πριν από πεντακόσια χρόνια, πριν από το έτος 1454, ο νεοφανής Μάρτυς Ραφαήλ χρημάτισε εφημέριος του εν λόγω Ναϊδρίου. Μαρτύρησε μαζί με τον Νικόλαο και την Παρθενόμαρτυρα Ειρήνη την 9η Απριλίου στο χωριό Θερμή της νήσου Λέσβου. Ειδική ακολουθία και παρακλητικός Κανόνας των Αγίων συντάχθηκε στις 3-2-1964. Οι Άγιοι εορτάζουν την Τρίτη της Διακαινησίμου. Εικόνες των Αγίων Ραφαήλ και Νικολάου υπάρχουν μέσα στο Ναΐδριο.
Λέγεται ότι και ο Άγιος Νεκτάριος χρημάτισε Ιερεύς στο Ναΐδριο αυτό. Η από τον γείσο, ζωφόρος ή ζωοφόρος, του καμαροσκέπαστου αρχαίου ναϊδρίου κοσμείται: Προς Ν. με ανάγλυφες παραστάσεις: Ήλιο (εννεάκτιδος), σύμβολο αιωνιότητας, λιοντάρι που καταδιώκει ελάφια, κληματίδες. Προς Α. πτηνά και προς Β. λιοντάρι, ψάρια και αξιοπρόσεκτο ΣΤΑΥΡΟ στον ακρογωνιαίο λίθο. Άξιες προσοχής είναι οι παραστάσεις στα αετώματα του προσθέτου τμήματος του ναϊδρίου (ανάγλυφος αετός στο Β. αέτωμα και ποικιλία Σταυρών στο Νότιο).
