Χρειάζεται κατ’ αρχήν να πούμε ότι η νηστεία είναι θεόσδοτη εντολή. Νομοθετήθηκε από τον ίδιο τον Θεό αμέσως μετά την πλάση του ανθρώπου, όταν απαγόρευσε στους πρωτόπλαστους να φάνε «από το δέντρο της γνώσεως του καλού και του κακού» (Γένεσις 2:17).
Στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει πλήθος αναφορών από περιπτώσεις νηστείας. (Έξοδος 34:28, Δευτεροδρόμιον. 9:9, Α΄Βασίλειων. 7:6, Ιων. 3:5, κ.ά.). Ο μωσαϊκός νόμος όριζε την νηστεία (Αριθμοί. 29:7). Ο προφήτης Δαβίδ με την νηστεία ταπείνωσε την ψυχή του και νήστευε τόσο που τα γόνατά του, όπως ομολογεί ο ίδιος, έτρεμαν (Ψαλμός 34:13, 108:24).
Επικύρωση της νηστείας έχουμε από τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, όχι μόνον με την διδασκαλία Του:
Όταν νηστεύετε να μη γίνεστε σκυθρωποί… (Κατά Ματθαίο 6:16)
και με την διαβεβαίωσή Του ότι:
το δαιμονικό γένος δεν βγαίνει παρά μόνο με προσευχή και νηστεία (Κατά Ματθαίο 17:21)
αλλά και με το παράδειγμά Του.
Ο Ίδιος νήστεψε σαράντα ημέρες και νύχτες.
Νηστεία και Ιεροί Κανόνες
Αναφορά στην νηστεία γίνεται και στις Πράξεις των Αποστόλων 13:2, όπου εκεί διαπιστώνουμε ότι οι Άγιοι Απόστολοι και οι Χριστιανοί των πρώτων αιώνων τηρούσαν με ακρίβεια την εντολή της νηστείας. Πολύ νωρίς μάλιστα η νηστεία θεσμοθετήθηκε με Ιερούς Κανόνες (69ος Αγίων Αποστόλων, 89ος Στ΄ Οικ. Συνόδου, κ.ά.). Καθιερωμένες ημέρες νηστείας είναι η Τετάρτη και η Παρασκευή κάθε εβδομάδος, εκτός τις εβδομάδες που καταλύονται, η 29η Αυγούστου και η 14η Σεπτεμβρίου. Κατά την διάρκεια του έτους επίσης υπάρχουν τέσσερις περίοδοι νηστείας.
Δύο προς τιμήν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού (η Μεγάλη Σαρακοστή και η νηστεία των Χριστουγέννων), μία προς τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου (Δεκαπενταύγουστος) και μία προς τιμήν των Αγίων Αποστόλων (από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι τις 28 Ιουνίου).
Οφέλη της Νηστείας
Αναφορικά με την ωφέλεια της νηστείας, ανεπιφύλακτα μπορούμε να πούμε ότι είναι πολλαπλή.
Όπως λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος όποιος νηστεύει προσεύχεται με καθαρό πνεύμα.
Αυτό σημαίνει πώς η νηστεία καθαρίζει τον νου από τους κακούς λογισμούς και τον γεμίζει με την προσευχή και την μνήμη του Θεού. Η νηστεία αποκαλύπτει στον άνθρωπο τα πάθη και τις αδυναμίες του καθώς ο άνθρωπος με την εγκράτειά του από τις τροφές διαπιστώνει πόσο προσκολλημένη είναι η ψυχή του στην ύλη και την απόλαυση. Ισχυροποιεί την θέληση του ανθρώπου.
Με την νηστεία ο άνθρωπος βρίσκει την δύναμη να πει όχι στο θέλημα το δικό του, στις επιθυμίες του και ναι στο θέλημα του Θεού. Συνεπώς η νηστεία κάνει την ψυχή ανάλαφρη και ρωμαλέα. Την υψώνει πάνω από τα γήινα και σαρκικά και την ομοιώνει με τις άσαρκες ουράνιες δυνάμεις.
Καταστέλλει τις σαρκικές ορμές, συντελεί στην νέκρωση των παθών, στην γενική δηλαδή θεραπεία της ψυχής, επομένως και στη σωτηρία της.
Νηστεία και Λόγια Αγίων
Για να γίνει κατανοητή όμως η ουσία της αληθινής νηστείας ας δούμε τι λένε δύο μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Βασίλειος ο Καππαδόκης, και ο Όσιος Ηλίας.
Λέει λοιπόν ο Άγιος Βασίλειος:
Μην περιορίζεις όμως το καλό της νηστείας μόνο στην αποχή από το φαγητό. Γιατί πραγματική νηστεία είναι μόνο να μην κάνεις τίποτε άδικο. “Να λύνεις κάθε δεσμό αδικίας”. Συγχώρησε τον πλησίον σου για το κακό που εσένα έκανε και ξέχασε αυτά που εσένα χρωστάει. “Η νηστεία σας να είναι καθαρή από δικαστικές πράξεις και προστριβές.” Κρέας δεν τρως αλλά κατασπαράζεις τον αδελφό σου. Νηστεύεις το κρασί αλλά είσαι σπάταλος στις αδικίες. Περιμένεις να έρθει το βράδυ για να φας αλλά ξοδεύεις όλη την ημέρα σου στα δικαστήρια. Αλίμονο σε κείνους που δεν μεθάνε από κρασί αλλά από τις αδικίες.
Νομίζω λοιπόν ότι καμιά συμβουλή δεν μπορεί να αγγίξει τόσο την ψυχή του λαίμαργου και να τον αλλάξει όσο και μία τυχαία μόνο συνάντηση με τον εγκρατή. Και μου φαίνεται πώς αυτό σημαίνει να τρως και να πίνεις με τέτοιο τρόπο που να αποτελεί τιμή για το Θεό, ώστε ακόμα και στο τραπέζι να λάμπει η ζωή μας ένα καλό έργο, και να δοξάζεται ο ουράνιος Πατέρας μας.
Ο δε Όσιος Ηλίας αναφέρει:
Μερικοί προσέχουν πολύ την είσοδο των φαγητών, αλλά αδιαφορούν για την έξοδο των λόγων. Δεν έχουν μάθει να διώχνουν την οργή απ’ την καρδιά τους, και την επιθυμία από την σάρκα τους, όπως λέει ο Εκκλησιαστής, όμως έτσι μόνο κτίζεται η καθαρή καρδιά από το Πνεύμα που ανακαινίζει.
Συνεπώς, όπως μας παραγγέλλει και ένας ύμνος του Τριωδίου, που την περίοδο αυτή χρησιμοποιείται ως το κατ’ εξοχήν λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας:
Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, ευάρεστον τῷ Κυρίῳ. Αληθής νηστεία, η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός. Καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας, η τούτων ένδεια, νηστεία εστίν αληθής και ευπρόσδεκτος.
Διαβάστε επίσης:
Πάσχα 2018: Οδηγός Εορτών για το φετινό Πάσχα-Εξαιρέσεις της νηστείας
