Παναγία Σουμελά - Πόντος: Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά θαυματουργεί αδιάκοπα. Του π. Ηλία Μάκου. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά αποτελεί το σύμβολο των ξεριζωμένων Ποντίων, που στη συνείδησή τους είναι συνυφασμένη με την αιματηρή ιστορία των προγόνων τους.
Μπορεί να είχαν έρθει κυνηγημένοι στην Ελλάδα οι Πόντιοι, αλλά μόλις έφθασε, λίγα αργότερα και η εικόνα της Παναγίας της Σουμελά, πολλοί αισθάνθηκαν, όπως είπαν, ότι πλέον δεν απουσίαζε και ο Πόντος από την Ελλάδα, αφού αυθεντική έκφραση του τόπου ήταν αυτή η εικόνα.
Η θρησκευτική καταπίεση ήταν τόσο μεγάλη, κατά το διωγμό τους, ώστε πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί Πόντιοι σύρθηκαν στον εξισλαμισμό.
Ένα μέρος από αυτούς, που δεν είχαν την αντοχή να παλεύουν καθημερινά ενάντια στο δυνάστη, αν και ήθελαν να κρατήσουν την ταυτότητά τους, τις παραδόσεις τους, έγιναν κρυπτοχριστιανοί.
Και δεν ήταν λίγοι αυτοί, αλλά ένας μεγάλος όγκος.
Και ήταν δραματικά δύσκολο να διατηρηθεί στα πέτρινα εκείνα χρόνια η ομολογία της πίστεως.
Οι Έλληνες Ορθόδοξοι Πόντιοι, που ζούσαν κάτω από τη βία των Τούρκων, ήταν μάρτυρες μόνο και μόνο, γιατί κατόρθωναν να αντέχουν θηριώδεις συνθήκες.
Αυτή την αντοχή γιγάντωνε η πίστη στο Θεό και στην Παναγία, αλλά και η αξία του Ελληνισμού.
Η εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση αγιογραφήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά τον 4ο αιώνα, παρέμεινε στη Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο για 1545 χρόνια! Από την ίδρυση της Μονής το 386 έως το 1931, που μεταφέρθηκε στην Ελλάδα.
Μπορεί να είχαν έρθει κυνηγημένοι στην Ελλάδα οι Πόντιοι, αλλά μόλις έφθασε, λίγα αργότερα και η εικόνα της Παναγίας της Σουμελά, πολλοί αισθάνθηκαν, όπως είπαν, ότι πλέον δεν απουσίαζε και ο Πόντος από την Ελλάδα, αφού αυθεντική έκφραση του τόπου ήταν αυτή η εικόνα.
Η θρησκευτική καταπίεση ήταν τόσο μεγάλη, κατά το διωγμό τους, ώστε πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί Πόντιοι σύρθηκαν στον εξισλαμισμό.
Ένα μέρος από αυτούς, που δεν είχαν την αντοχή να παλεύουν καθημερινά ενάντια στο δυνάστη, αν και ήθελαν να κρατήσουν την ταυτότητά τους, τις παραδόσεις τους, έγιναν κρυπτοχριστιανοί.
Και δεν ήταν λίγοι αυτοί, αλλά ένας μεγάλος όγκος.
Και ήταν δραματικά δύσκολο να διατηρηθεί στα πέτρινα εκείνα χρόνια η ομολογία της πίστεως.
Οι Έλληνες Ορθόδοξοι Πόντιοι, που ζούσαν κάτω από τη βία των Τούρκων, ήταν μάρτυρες μόνο και μόνο, γιατί κατόρθωναν να αντέχουν θηριώδεις συνθήκες.
Αυτή την αντοχή γιγάντωνε η πίστη στο Θεό και στην Παναγία, αλλά και η αξία του Ελληνισμού.
Η εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση αγιογραφήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά τον 4ο αιώνα, παρέμεινε στη Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο για 1545 χρόνια! Από την ίδρυση της Μονής το 386 έως το 1931, που μεταφέρθηκε στην Ελλάδα.
Και θαυματουργεί αδιάκοπα. Ασθενείς θεραπεύονται, αλλά και στο θέμα της μητρότητας πλήθος άτεκνες μητέρες βρίσκουν λύση.
Το 1922, με την εκδίωξη όλων των μοναχών, από τη Μονή Σουμελά οι Τούρκοι άρπαξαν ότι πολύτιμο κειμήλιο βρήκαν.
Όμως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά, που την ευλαβούνταν ακόμη και Μουσουλμάνοι, ο σταυρός με τα πολύτιμα πετράδια του Εμμανουήλ Κομνηνού και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του οσίου Χριστοφόρου, σώθηκαν.
Και αυτό, χάρις στην προνοητικότητα των δύο τελευταίων μοναχών Ιερεμίου και Αμβροσίου, που πρόλαβαν, πριν αναχωρήσουν, να τα θάψουν σε μια κρύπτη στο διπλανό Μετόχι της Αγίας Βαρβάρας, προκειμένου να τα προστατεύσουν και να μη πέσουν σε χέρια άπιστα και βέβηλα.
Μετά από συμφωνία του Ισμέτ Ινονού με τον Ελεθέριο Βενιζέλο τον Οκτώβριο του 1931, ξεκίνησε η διαδικασία επιστροφής τους, που ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του ίδιου έτους.
Το πρόβλημα, που ήταν κρυμμένα, έλυσε ο γηραιότερος εν ζωή τότε ιερομόναχος της Παναγίας Σουμελά, που μόναζε στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, ο Ιερεμίας Σουμελιώτης (Τσαρίδης), ο οποίος είχε διωχθεί σκληρά από τους Τούρκους, και ήταν ένας από τους δύο, που τα έκρυψαν.
Επειδή δεν μπορούσε ο ίδιος να μεταβεί εκεί, λόγω προβλημάτων υγείας, έδωσε γραπτά και προφορικά τις απαραίτητες πληροφορίες.
Έτσι ο νεότερος σε ηλικία αρχιμανδρίτης της Παναγίας Σουμελά, Αμβρόσιος Σουλιώτης, κατευθύνθηκε στα ερείπια του παρεκκλησίου της Αγίας Βαρβάρας, περίπου 10 χιλιόμετρα μακριά από το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, ανακάλυψε τους θησαυρούς και τους μετέφερε στην Ελληνική Επικράτεια.
Τι να ένιωσε αλήθεια εκείνες τις στιγμές; Τα δάκρυα, που κύλησαν στα μάτια του, σίγουρα φανέρωναν τη βαθιά συγκίνησή του, αλλά και την αναπόληση αιώνων δόξας της Ελληνοορθοδοξίας.
Η εικόνα της Παναγίας ήταν χωρισμένη σε δύο κομμάτια και κατεστραμμένη σε τέτοιο βαθμό, που όπως αναφέρεται «ουδέν ίχνος εκ της μορφής και του ενδύματος των εικονιζομένων προσώπων διακρίνεται, πλην των διαγραμμάτων της Θεοτόκου και του παιδιού Ιησού».
Η χρυσοποίκιλτη επένδυση, όμως, διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, και φέρει τις επιγραφές IC. XC. MP. ΘΥ. H COYMELHTHCA (Ιησού Χριστού Μήτηρ Θεού η Σουμελιώτισσα).
Στα πλαϊνά υπάρχουν επιπρόσθετα παραστάσεις των προφητών Δαβίδ, Ησαΐα, Μωυσή και Ααρών, ενώ πάνω από την Παναγία κρατούν ένα μεγάλο στέμμα δύο άγγελοι.
Το Ευαγγέλιο έπαθε ανεπανόρθωτη ζημιά. Λόγω της υγρασίας οι σελίδες του σχεδόν πολτοποιήθηκαν.
Αρχικά τα αντικείμενα παραδόθηκαν στον μητροπολίτη Τραπεζούντος, Χρύσανθο, που ήταν παράλληλα και πρόεδρος του Ταμείου Ανταλλαξίμων Κοινοτικών και Κοινωφελών Περιουσιών των Μικρασιατών.
Και στη συνέχεια στο Βυζαντινό Μουσείο Αθωνών.
Στις 10 το πρωί της 10ης Νοεμβρίου 1931 εκτίθεται στα γραφεία του Ταμείου στην Αθήνα η πάνσεπτος εικόνα της Παναγίας Σουμελά μαζί με τα υπόλοιπα ανευρεθέντα κειμήλια, όπου «και ηνάφθησαν διά πρώτην φοράν από της καταστροφής της μονής και της αποκρύψεως της εικόνος δύο λαμπάδες εις την Θεομήτορα», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι εφημερίδες.
Ακολούθως η θαυματουργή εικόνα μεταφέρθηκε στη Μητρόπολη Αθηνών προκειμένου να υπάρξει λαϊκό προσκύνημα.
Και όσοι προσήλθαν και την ασπάστηκαν ένιωσαν ότι διαλαλούσε τη νίκη κατά της φθοράς, τη νίκη της πίστης.
Το 1952, ανεγείρεται πετρόκτιστος ναός στην Κοινότητα Καστανιάς Βέροιας, στον οποίο τοποθετείται τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς η ιερή εικόνα.
Τη δεκαετία του 1970 θα χτιστεί ο δεύτερος περίλαμπρος ιερός ναός της Παναγίας Σουμελά του Βερμίου, όπου το 1993 μεταφέρονται ο σταυρός και το Ευαγγέλιο.
Στην εποχή μας, όπου οι συνθήκες είναι δύσκολες, το πνεύμα της εικόνας της Παναγίας Σουμελά εξακολουθεί να φέρει ένα μοναδικό μήνυμα προς όλους μας.
Το αίτημα σήμερα είναι να συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε συνέχεια μιας αιώνιας πίστης και μιας ανεξάντλητης φυλής και με τη στήριξη της Παναγίας να κλείσουμε στην ψυχή μας ό,τι πρέπει, ακούγοντας το αντιλάλημα από των χρόνων τα βάθη.
Ας μη μένει ανενέργητη στις καρδιές μας η πνευματική αξία της εικόνας της Παναγίας Σουμελά.
Οφείλει να μας ηλεκτρίσει. Ειδικά σήμερα, που το Έθνος, η Ελλάδα, πρέπει να σταθεί ψηλά. Και να ακτινοβολήσει την Ορθοδοξία της και τον πολιτισμό της.
