Η Εκκλησία τιμά στις 30 Ιανουαρίου τους Τρεις Ιεράρχες, τρεις μορφές αδυνατισμένες από την άσκηση, αλλά πλούσιες από αγάπη και αγιότητα. Πρότυπα αγιότητας και αληθινοί εργάτες της αλήθειας. Αυτοί με τη βαθειά τους πίστη, την υψηλή θεολογική γνώση και τη φιλοσοφική τους κατάρτιση, πέτυχαν να συνδέσουν την αλήθεια της αποκαλύψεως του Θεού με την ανθρώπινη Ελληνική φιλοσοφική σκέψη.
Πρότυπα και προστάτες της Παιδείας
Οι Τρεις Ιεράρχες είναι πρότυπο για την παιδεία γιατί όχι μόνο έγιναν πραγματικά επιστήμονες αλλά έδειξαν και τον τρόπο συνύπαρξης της επιστήμης και της πίστεως. Παράλληλα, δείχνουν ότι στην Εκκλησία, δεν υπάρχουν διακρίσεις και πρωτεία. Όλοι είναι ίσοι ενώπιον του Χριστού. Οι τρεις μεγάλοι Ιεράρχες, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τους οποίους ονομάζουμε και προστάτες της Παιδείας, γιατί έδειξαν τον δρόμο μιας μόρφωσης με αλήθεια και ανθρωπιά.
Πότε θεσπίστηκε η γιορτή;
Είναι χαρακτηριστικό ότι η εορτή αυτή, δεν υπήρχε στην πρώτη χιλιετία της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την παράδοση περίπου το 1100 μ.Χ., επί βασιλείας του Αλεξίου του Κομνηνού, ξεκίνησε μια φιλονικία για το ποιος άγιος από τους τρεις είναι ανώτερος. Η μία μερίδα των ανθρώπων, έλεγε ότι ο Μέγας Βασίλειος είναι αυτός που ήταν ο ανώτερος επειδή ερεύνησε την φύση των όντων και με τις αρετές του, έμοιασε με τους Αγγέλους. Επίσης ήταν αυστηρός στο βίο του και δεν συγχωρούσε εύκολα τους αμαρτωλούς.
Μία δεύτερη μερίδα ατόμων θεωρούσε καλύτερο τον Αγ. Ιωάννη το Χρυσόστομο επειδή ήταν αντίθετος στο Μέγα Βασίλειο και εύκολα συγχωρούσε τον αμαρτωλό, ενώ χρησιμοποίησε πιο κατανοητές διδασκαλίες για τον κόσμο. Και μια τρίτη ομάδα έλεγε ότι ο Αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος ήταν ο ανώτερος των άλλων δύο επειδή είχαν κομψό και υψηλό νόημα οι λόγοι του, δείχνοντας ότι είχε ξεπεράσει όλους τους σοφούς. Με αυτόν τον τρόπο, χωρίστηκαν οι Χριστιανοί σε τρεις ομάδες και φιλονικούσαν.
Εμφανίστηκαν οι Άγιοι!
Λόγω αυτού, εμφανίστηκε ο καθένας άγιος χωριστά και μετά όλοι μαζί στον τότε επίσκοπο Ευχαϊτών, Ιωάννη, που βρισκόταν στην Γαλατία. Ο Ιωάννης ήταν άνθρωπος λόγιος και φωτισμένος και σε αυτόν εξήγησαν οι τρεις Άγιοι: «Εμείς ένα είμαστε κοντά στον Θεό, καθώς βλέπεις και καμία αντίθεση ή διαμάχη δεν έχουμε. Και εκείνα που διδαχθήκαμε από το Άγιο Πνεύμα, αυτά και εκδώσαμε για την σωτηρία των ανθρώπων. Και πρώτος ανάμεσα σε εμάς δεν υπάρχει, ούτε δεύτερος, αλλά εάν πεις τον ένα, αμέσως και οι άλλοι δύο ακολουθούν».
Είπαν ακόμη οι Άγιοι «σε μία ημέρα ένωσε και τους τρεις εμάς και να συνθέσεις και τα τροπάρια και τα άσματα της εορτής μας, όπως αρμόζει στην δική σου σύνεση, και κατόπιν να αναφέρεις στους Χριστιανούς, ότι ένα είμαστε κοντά στον Θεό». Να αναφερθεί ότι το Ελληνικό Έθνος, με απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών (1842) όρισε την 30ην Ιανουαρίου ως ημέρα των Γραμμάτων και τους Τρεις Ιεράρχες, Βασίλειο τον Μέγα, Γρηγόριο τον Θεολόγο και Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ως «προστάτες της Ελληνικής Παιδείας».
