Το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής στις 11 Ιουνίου.
Είναι η ημέρα, που σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, οι ψυχές επιστρέφουν στον κάτω Κόσμο, αφού κατά τη διάρκεια της Πασχαλινής περιόδου κυκλοφορούσαν ελεύθερα πάνω στη γη.
Ζούμε το τέλος πολλών ανθρώπων κατά την πορεία μας όπως και κάποιοι θα ζήσουν το δικό μας.. αυτές οι ψυχές που ξεκίνησαν την αιώνια ζωή δεν πρέπει να μείνουν στην λήθη, δεν πρέπει να τους ξεχνούμε..
Δεν είναι νεκροί, είναι κεκοιμημένοι, δεν βρίσκονται στο πουθενά αλλά σε μια κατάσταση αναμονής της Θείας Κρίσεως και της Ανάστασης.
Ο θάνατος δεν πρέπει να τους διαγράφει από την μνήμη μας, από την σκέψη μας, από την προσευχή μας, η αγάπη μας που είχαμε για εκείνους δεν πρέπει να σβήνει, ούτε να λιγοστεύει, αυτές οι ψυχές είναι τα σημεία της δικής μας αρχής και η βοήθεια της δικής μας συνέχειας στην ζωή…..
Όλες οι ψυχές είχαν ένα συγκεκριμένο ρόλο στην ζωή μας που μας βοήθησε, μας γαλούχησε, μας στήριξε, ακόμα και που μας αδίκησε αλλά μας έκανε καλύτερους μέσα από αυτή την αδικία…..
Το Σάββατο είναι μια ημέρα η οποία έχει καθιερωθεί ως ημέρα μνήμης για εκείνους και ιδιαίτερα το Σάββατο πρό της Πεντηκοστής είναι ημέρα ανάμνησης, τιμής και πνευματικής συνάντησης με αυτές τις ψυχές…..
Μην το λησμονήσουμε, μην αφήσουμε την ραθυμία να μας ρίξει στην λήθη διότι κάποια στιγμή και εμείς θα αναζητούμε από ψηλά μια προσευχή, ένα κεράκι, ένα δίσκο κόλλυβα και αν δεν το κάνουμε για παραδειγματισμό δεν θα λάβουμε ούτε και εμείς την υπέρ αναπαύσεως ευχή των κεκοιμημένων ψυχών. Αμήν.
Αυτά είναι τα λάθη που κάνουμε στα μνημόσυνα
Μνημόσυνα: Τα μνημόσυνα γίνονται εντός των ιερών Ναών με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Τελευταία τείνει να επικρατήσει μια συνήθεια ισοπεδώσεως της Παραδόσεως.
Έτσι είθισται ορισμένοι από τούς πιστούς μας κατά τα μνημόσυνα των κεκοιμημένων τους να μην προσκομίζουν στο ναό κόλλυβα αλλά αντί αυτών κουλουράκια, πίτες και διάφορα γλυκίσματα.
Αντί του πρόσφορου να προσκομίζουν έτοιμα βιομηχανοποιημένα πρόσφορα. Αντί του προσφερομένου κόκκινου οίνου να προσκομίζουν λευκό οίνο. Αντί της πατερικής φιλανθρωπίας να εμφανίζεται μια τάση επιδείξεως και δωρεάς προ σωματεία και ιδρύματα όχι με σκοπό τη χριστιανική βοήθεια.
Στην ίδια σειρά τείνουν να ξεχασθούν και πολλές άλλες ακόμα παραδοσιακές συνήθειες, όπως: συνεχείς μνημονεύσεις των κεκοιμημένων κατά τις Θείες Λειτουργίες· ψυχωφέλιμες επισκέψεις στα κοιμητήρια αφ’ ενός μεν για τη φιλοσόφιση του μυστηρίου του θανάτου και αφ’ ετέρου δε για την κοινωνία μετά των κεκοιμημένων μας· προσφορά προσφόρων καθ’ όλη τη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους ιδιαιτέρως δε κατά τα ψυχοσάββατα· δωρεές και φιλανθρωπίες στα εκκλησιαστικά καθιδρύματα και τέλος τακτική τέλεση θείων Λειτουργιών, Τρισαγίων και προσευχών.
Συνηθίζεται σήμερα το κόλλυβο να ανατίθεται στα γραφεία μνημοσύνων και οι συγγενείς να εφησυχάζουν ότι εκτελούν το χρέος προς τον κεκοιμημένο τους.
Οι ναοί, όταν τελούνται μνημόσυνα τείνουν να μοιάζουν με ανθόκηπους. Υπάρχει μια συνήθεια Δυτικής προελεύσεως να ωραιοποιείται ο θάνατος ή με οποιοδήποτε τρόπο να περνά απαρατήρητος από τους ζωντανούς ανθρώπους. Η συνήθεια αυτή των μεγάλων στολισμών πρέπει να περικοπεί και να επικρατήσει το πατερικό μέτρο.
Ειδικότερα, χρειάζεται μια επιστροφή στην παράδοση που συνίσταται στη γνώση των τελουμένων κατά τα μνημόσυνα καθώς και στην ωφέλεια που πρέπει κι επιβάλλεται να κομίζουν πρωτίστως οι μεν κεκοιμημένοι μας από αυτά, δευτερευόντος δε και οι επιτελούντες αυτά.
Στα παραπάνω πρέπει να τονίσουμε και τη σημασία της συμμετοχής των συγγενών των κεκοιμημένων στη Θεία Ευχαριστία, η οποία συνδέεται άρρηκτα με το μυστήριο της μετανοίας.
Δυστυχώς, συνηθίζεται σήμερα πολλοί από τους πιστούς μας όταν πρόκειται να τελέσουν το μνημόσυνο συγγενών τους, να μην προσέρχονται από νωρίς στο ναό, όπου τελείται το μνημόσυνο αλλά να παρίστανται την τελευταία στιγμή που θα διαβαστεί μόνο το δικό τους μνημόσυνο.
Με αυτό τον τρόπο παραβλέπεται ένας βασικός παράγοντας που ορίζει ότι η τέλεση του μνημοσύνου συνδέεται άρρηκτα με την προσφορά της αναιμάκτου Ευχαριστίας υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων.
Αυτό πάλι έχει σαν προϋπόθεση ότι το μνημόσυνο πρέπει να συνδυάζεται με προσευχή και προετοιμασία, για την κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, δηλαδή κοινωνία του Ποτηρίου μέσα στο όποιο συνευρίσκεται η αληθινή κοινωνία των ζώντων και των κεκοιμημένων εν ονόματι του εν Τριάδι θεού μας.
Όταν λοιπόν έχουμε μνημόσυνο, οφείλουμε κυρίως για τον κεκοιμημένο μας να βρισκόμαστε από νωρίς στο ναό, να προσευχόμαστε υπέρ αναπαύσεως του καθ’όλη τη διάρκεια του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας και οπωσδήποτε να συμμετέχουμε σ’αυτό.
Ακόμη και οι φίλοι και γενικότερα οι προσκεκλημένοι στα μνημόσυνα οφείλουν να καταθέσουν ως προσφορά την προσευχή τους, για την ανάπαυση του κεκοιμημένου φίλου τους. Σήμερα συνηθίζουν πολλοί να περιμένουν έξω από το ναό, μέχρι να φθάσει η ώρα να αρχίσει η ακολουθία του μνημόσυνου.
Όταν δε αρχίσει το μνημόσυνο παρατηρείται ένας στιγμιαίος συνωστισμός, ποιος θα πρωτοβρεθεί πιο κοντά στο κόλλυβο και ιδιαιτέρως πιο κοντά στα συγγενικά πρόσωπα του κεκοιμημένου, για να δείξει ότι είναι συνεπής σ’ αυτήν την εκδήλωση συμπαθείας, όπως είθισται τελευταίως να αποκαλείται το μνημόσυνο.
Όμως το μνημόσυνο έχει ως σκοπό τελέσεως του την προσφορά της προσευχής για την ανάπαυση του κεκοιμημένου. Εάν γίνεται κατά τον τρόπο πού παραπάνω περιγράψαμε μόνο δηλ. ως μια εκδήλωση κοινωνικού χρέους, τότε καμιά ωφέλεια δεν αποκομίζει ο κεκοιμημένος για τον όποιο και τελείται το μνημόσυνο και φυσικά ούτε και οι συμμετέχοντες ωφελούνται από αυτό.
Ένα ακόμη στοιχείο που πολλές φορές τείνει να γίνει συνήθεια εις βάρος της ωφελείας των μνημοσύνων είναι και οι αναξίως προσερχόμενοι στα άχραντα μυστήρια. Πολλοί εκ των συγγενών του κεκοιμημένου συμμετέχουν στα άχραντα μυστήρια μόνο για το θεαθήναι και για τα «μάτια του κόσμου».
Τη συνήθεια αυτή τη στηλιτεύουν πολλοί από τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας και υπάρχουν και ιεροί κανόνες που απαγορεύουν την χωρίς προετοιμασία Θεία Μετάληψη.
Μέσα στην ιδιαίτερη μέριμνά της για τους κεκοιμημένους, η αγία Ορθόδoξη Εκκλησία μας έχει καθορίσει ξεχωριστή ημέρα της εβδομάδος γι᾿ αυτούς. Κάθε Σάββατο δηλαδή.
Το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων
Όπως η Κυριακή είναι η ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου, έτσι και το Σάββατο είναι η ημέρα των κεκοιμημένων, για να τους μνημονεύουμε και να έχουμε (επι)κοινωνία μαζί τους. Σε κάθε προσευχή και ιδιαίτερα στις προσευχές του Σαββάτου ο πιστός μνημονεύει τους οικείους, συγγενείς και προσφιλείς, αλλά ζητά και τις προσευχές της Εκκλησίας γι᾿ αυτούς.
Στο δίπτυχο (χαρτάκι), που φέρνουμε μαζί με το πρόσφορο για τη θεία Λειτουργία, αναγράφονται τα ονόματα των ζώντων και των κεκοιμημένων, τα οποία μνημονεύονται.
Τα Ψυχοσάββατα
Σε ετήσια βάση η Εκκλησία έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της. Είναι τα Ψυχοσάββατα. Το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει το εξής νόημα: Η επομένη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτού.
Για το λόγο αυτό με το μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει την συμπάθεια και την μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει στην Επουράνια Βασιλεία Του.
Τι κάνουμε τα Ψυχοσάββατα και τι δεν κάνουμε
Θα πρέπει, τέλος, να εξηγήσουμε ότι πολλά λάθη από την άγνοια του παρελθόντος έχουν φτάσει ως τις μέρες μας, και θα πρέπει άμεσα να διορθωθούν.
α) Τα μνημόσυνα θα πρέπει να γίνονται ακριβώς την ημέρα που πρέπει και όχι νωρίτερα η αργότερα.
β) Το σπάσιμο γυάλινων αντικειμένων η άλλων τοιούτων, είναι άκρως ειδωλολατρική συνήθεια και αμαρτάνουν όσοι το πράττουν.
γ) Στα μνημόσυνα παραθέτουμε και ευλογούνται μόνο καλώς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι) ως ενδεικτικά της Αναστάσεως και όχι αλλα υποκατάστατα (κουλουράκια-ψωμάκια-γλυκά κλπ.)
δ) Το πρώτο Σάββατο της Τεσσαρακοστής δεν είναι «Ψυχοσάββατο», αλλά εορτάζουμε το «διά κολλύβων» θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος.
ε) Στα Ψυχοσάββατα μπορούμε να παραθέτουμε κόλλυβα είτε στον Εσπερινό της Παρασκευής, είτε στην Θεία Λειτουργία του Σαββάτου, είτε και στα δύο. Πρόκειται περί της ιδίας αξίας, αφού η ίδια ακολουθία διαβάζεται.
στ) Τα ευλογηθέντα κόλλυβα δεν τα σκορπίζουμε στον τάφο, ούτε τα απορρίπτουμε στα σκουπίδια, πράξεις εκκλησιαστικά απαράδεκτες.
Σε κάθε περίπτωση, υπεύθυνος για την λύση τυχόν αποριών σας, είναι μόνον ο εφημέριος ιερεύς του Ναού.
Ας δούμε τι έλεγε για τα μνημόσυνα ο μακαριστός άγιος Παΐσιος (από τον Δ’ τόμο, Οικογενειακή Ζωή,Λόγοι του π. Παισίου, Εκδόσεις Ησυχαστήριο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή, Θεσσαλονίκη).
Γέροντα, οι υπόδικοι νεκροί (πλην των Αγίων) μπορούν να προσεύχονται;
Έρχονται σε συναίσθηση και ζητούν βοήθεια, αλλά δεν μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Όσοι βρίσκονται στον Άδη μόνο ένα πράγμα θα ήθελαν από τον Χριστό: να ζήσουν πέντε λεπτά για να μετανοήσουν. Εμείς που ζούμε, έχουμε περιθώρια μετανοίας, ενώ οι καημένοι οι κεκοιμημένοι δεν μπορούν πιά μόνοι τους να καλυτερεύσουν την θέση τους, αλλά περιμένουν από εμάς βοήθεια. Γι’ αυτό έχουμε χρέος να τους βοηθούμε με την προσευχή μας.
Γιατί, τι να τους κάνει ο Θεός; Σαν ένα παιδί που απομακρύνεται από τον πατέρα του, σπαταλάει όλη την περιουσία του και από πάνω βρίζει και τον πατέρα του. Ε, τι να το κάνει αυτό ο πατέρας του; Οι άλλοι όμως οι υπόδικοι, που έχουν λίγο φιλότιμο, αισθάνονται την ενοχή τους, μετανοούν και υποφέρουν για τις αμαρτίες. Ζητούν να βοηθηθούν και βοηθιούνται θετικά με τις προσευχές των πιστών.
Τους δίνει δηλαδή ο Θεός μία ευκαιρία, τώρα που είναι υπόδικοι, να βοηθηθούν μέχρι να γίνει η Δευτέρα Παρουσία. Και όπως σε αυτή τη ζωή, αν κάποιος είναι φίλος με τον βασιλιά, μπορεί να μεσοαλαβήσει και να βοηθήσει έναν υπόδικο, έτσι κι αν είναι κανείς φίλος με τον Θεό, μπορεί να μεσολαβήσει στο Θεό με την προσευχή του και να μεταφέρει τους υπόδικους από την μία φυλακή σε άλλη καλύτερη, από το ένα κρατητήριο σε ένα άλλο καλύτερο.
Η ακόμα μπορεί να τους μεταφέρει και σε ένα δωμάτιο η σε διαμέρισμα.
Όπως ανακουφίζουμε τους φυλακισμένους με αναψυκτικά κλπ που τους πηγαίνουμε, έτσι και τους νεκρούς τους ανακουφίζουμε με τις προσευχές και τις ελεημοσύνες που κάνουμε για τη ψυχή τους.
Οι προσευχές των ζώντων για τους κεκοιμημένους και τα μνημόσυνα είναι η τελευταία ευκαιρία που δίνει ο Θεός στους κεκοιμημένους να βοηθηθούν,μέχρι να γίνει η τελική Κρίση.Μετά την δίκη δεν θα υπάρχει δυνατότητα να βοηθηθούν….
Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας έχει τα κόλλυβα, τα μνημόσυνα. Τα μνημόσυνα είναι ο καλύτερος δικηγόρος για τις ψυχές των κεκοιμημένων. Έχουν τη δυνατότητα και από την κόλαση να βγάλουν τη ψυχή.
Κι εσείς σε κάθε Θεία Λειτουργία να διαβάζετε κόλλυβα για τους κεκοιμημένους. Έχει νόημα το σιτάρι: Σπείρετε εν φθορά, εγείρεται εν αφθαρσία (Α’ Κορινθ, κεφ 15, εδ 42) (δηλαδή συμβολίζει το θάνατο και την ανάσταση του ανθρώπου), λέει η Γραφή…
Τι συμβολίζουν τα συστατικά στα παραδοσιακά κόλλυβα:
Το σιτάρι: Συμβολίζει τις ψυχές των πεθαμένων
Η φρυγανιά: Συμβολίζει το ελαφρύ χώμα που σκεπάζει τον πεθαμένο. Κάποιοι χρησιμοποιούν καβουρδισμένο αλεύρι
Η ζάχαρη: Συμβολίζει τη γλυκύτητα του Παραδείσου
Ο μαϊντανός: Τη χλωρότητα του παραδείσου (Εν τόπω χλοερό, εν τόπω αναψύξεως)
Το ρόδι: Συμβολίζει τη λαμπρότητα του παραδείσου
Από εκεί και ύστερα προσθέτουμε διάφορα άλλα υλικά για γεύση και άρωμα. Δικής μας αρεσκείας.
Το σιτάρι θα πρέπει να είναι από μακρόστενο καρπό και όχι αποφλοιωμένο διότι το αποφλοιωμένο λασπώνει, σφίγγει, ξυνίζει και ερεθίζει το στομάχι.
Η συνταγή για τα παραδοσιακά κόλλυβα:
Υλικά
250 γρ. σιτάρι
125 γρ. φρυγανιά τριμμένη
250 γρ. καρύδι χονδρό κοπανισμένο
250 γρ. αμύγδαλο αποφλοιωμένο καβουρδισμένο χοντροκοπανισμένο
125 γρ. σταφίδες ξανθές
100 γρ. σταφίδες μαύρες
λίγο μαϊντανό ψιλοκομμένο
250 γρ. ζάχαρη άχνη
ρόδι μια χούφτα
Για το στόλισμα:
Αμύγδαλο αποφλοιωμένο καβουρδισμένο, σταφίδες ξανθές και μαύρες, ρόδι
Εκτέλεση
Πλένουμε το σιτάρι αποβραδίς και το μουλιάζουμε όλη νύχτα στο νερό. Το πρωί το ξεπλένουμε και το βράζουμε καλά για 40′.
Σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε σκεπασμένο για 30′ να απορροφήσει τη θερμοκρασία και να φουσκώσει μόνο του χωρίς να σκάσει.
Το στραγγίσουμε καλά στο σουρωτήρι και φυλάμε σε μπολ το χυλό του. Το απλώνουμε σε πετσέτες και το αφήνουμε να στεγνώσει και όχι να ξεραθεί. Ξεπλένουμε τις σταφίδες και τις βάζουμε σε ζεστό νερό για 3 λεπτά ώστε να μαλακώσουν. Τις σουρώνουμε και τις στεγνώνουμε σε πετσέτα.
Σε μια λεκάνη βάζουμε το σιτάρι, τον ψιλοκομμένο μαϊντανό, το ρόδι,, το καρύδι, το αμύγδαλο και τις σταφίδες και ανακατεύουμε.
Αδειάζουμε το όλον σε ένα δίσκο ή πιατέλα και τα στρώνουμε έτσι ώστε να σχηματίσουν λόφο, βουναλάκι. Καλύπτουμε από πάνω με τη φρυγανιά και με μια λαδόκολλα το πατάμε να γίνει λείο.
Απλώνουμε από πάνω τη ζάχαρη και ξαναπατάμε ελαφρώς με τη λαδόκολλα για να γίνει λείο.
Στολίζουμε με αμύγδαλο αποφλοιωμένο καβουρδισμένο, σταφίδες ξανθές και μαύρες, ρόδι, φτιάχνοντας τον Τίμιο Σταυρό στη μέση.
ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ ΚΛΕΙΔΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΨΥΧΕΣ;
Πεντηκοστή: Πάτερ είναι αλήθεια ότι της Πεντηκοστής κλειδώνονται οι ψυχές;
Τούτη την περίεργη ερώτηση μου έκανε χθές το απόγευμα μία κυρία. Και ουδέν όμως το περίεργον ,αφού η Εκκλησία μας πολλές φορές έλαβε εορτές ειδωλολατρικές και τις νοηματοδότησε με τις αξίες του Ευαγγελίου διαβαίνοντας ως γέφυρα τους ανθρώπους από την πλάνη στην αλήθεια του Ι.Χριστού.
Συγκεκριμένα, κατά την τρίτη ημέρα της εορτής των Ανθεστηρίων στην Αθήνα πραγματοποιούνταν τα Υδροφόρια, εις ανάμνησιν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.
Οι Αθηναίοι έριχναν αλεύρι από σιτάρι ζυμωμένο με μέλι προς τις χθόνιες Κατά τη λήξη της τελετής, πίστευαν ότι οι ψυχές επέστρεφαν στον Κάτω Κόσμο, οπότε και φώναζαν:
«Θύραζε Κάρες ουκέτ’ Ανθεστήρια»
(εξ’ού και το κλείδωμα των ψυχών)
Αναλαμβάνοντας λοιπόν η Εκκλησία μας τις εορτές των Υδροφορίων έδωσε το εύνασμα και την ευκαιρία στους Χριστιανούς να μνημονεύουν τους κοιμηθέντες και τις βασανισμένες ψυχές, ούτως ώστε με τις προσευχές και τις ελεημοσύνες να αναπαύονται και αυτές οι λησμονημένες ψυχούλες, που ως φυλακισμένοι στα κρατητήρια του Άδου, περιμένουν από εμάς λίγη αγάπη και προσευχή, για να ανακουφισθούν λιγάκι.
Γι’ αυτό και τα Ψυχοσάββατα που έχει ορίσει η Εκκλησία μας, τα οποία αποτελούν επισκεπτήρια ανακούφισης για τις ψυχές που έφυγαν από τούτο τον εφήμερο κόσμο
Έλεγε σχετικά ο Όσιος Παΐσιος:
«Όπως ανακουφίζουμε τους φυλακισμένους με αναψυκτικά κ.τ.λ. που τους πηγαίνουμε, έτσι τους νεκρούς τους ανακουφίζουμε με τις προσευχές και τις ελεημοσύνες που κάνουμε για την ψυχή τους»
Επίσης και ο Όσιος Παπαδημήτρης ο Γκαγκαστάθης έγραφε:
«Ο Θεός θέλει να βοηθήσει τους κεκοιμημένους, γιατί πονάει για τη σωτηρία τους…Με τα κόλλυβα του δίνουμε το δικαίωμα να επεμβαίνει.
Σε αυτές λοιπόν τις ημέρες ας προσευχηθούμε και εμείς για τους κοιμηθέντες με την εξής προσευχή:
ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΚΟΙΜΗΘΕΝΤΩΝ
Μνήσθητι Κύριε ημών Ιησού Χριστέ δια πρεσβειών της Παναχράντου Σου Μητρός Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας των δούλων σου, των κοιμηθέντων, και συγχώρησον, ανάπαυσον και ανάστησον αυτούς , ψυχή τε και σώματι, εις ανάστασιν ζωής εν τη εσχάτη Σου ημέρα:
Έτι δε, μνήσθητι πάντων των:
¯ Εν παντί καιρώ και τόπω της Δεσποτείας σου κοιμηθέντων τέκνων Σου.
¯ Των ακηδεύτων και ατάφων Ορθοδόξων χριστιανών.
¯ Των εκτρωθέντων και αποβληθέντων παιδίων.
¯ Πάντων ων ουδείς εστίν ο μνημονεύων αυτούς.
¯ Πάντων των ελαχίστων ,περιφρονημένων και βασανισμένων ψυχών.
¯ Πάντων των υπέρ της Ορθοδόξου πίστεως και της Πατρίδος τελειωθέντων .
¯ Πάντων των σήμερον και ως σήμερον απελθόντων εκ του βίου τούτου.
¯ Πάντων των σήμερον εορταζουσών ψυχών.
¯ Παντων των οικείων ,φίλων και συγγενών ημών.
¯ Πάντων των εν ατυχήμασιν , βιαίω θανάτω και πολέμοις τελειωθέντων.
-Και πάντων των κοιμηθέντων και λυπησάντων ημάς.