Όποιος λαός τη γλώσσα του ξεχνά και δε θυμάται, στο λήθαργο του μαρασμού παντοτινά κοιμάται

Σε επικοινωνία που είχε ο βουλευτής Ανδρέας Βορύλλας με το ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE, ανέφερε μεταξύ άλλων:

΄΄Με την Κρήτη και ιδαίτερα με τα Ανώγεια συνδέομαι στενά. Ο τόπος αυτός έχει ποτιστεί με αισθήματα λεβεντιάς, ηρωισμού, αυταπάρνησης, προσφοράς για την πατρίδα. Κανείς δεν ξεχνά τους αγώνες που δόθηκαν, κανείς δεν ξεχνά τις θυσίες, το αίμα που χύθηκε σε τούτον τον τόπο. Είχα την χαρά να παντρέψω τον Μιχάλη τον Μανουρά στα Ανώγεια, σε έναν γάμο με 3000 καλεσμένους. Μια πολύ δυνατή και συγκινητική εμπειρία στη ζωή μου. Συνδέθηκα με ανθρώπους που τιμούν τον τόπο τους. Άλλωστε, ορθώς λένε, όποιος δεν έχει πάει στα Ανώγεια, δεν έχει δει τίποτα στην Κρήτη.΄΄

Να ευχαριστήσουμε τον Μιχάλη Μανουρα για τα βίντεο.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ

Το Μάιο του 1822, στη θέση Σκλαβόκαμπος Μαλεβιζίου, οι Ανωγειανοί νίκησαν τους Τούρκους, με αρχηγό τους το Βασίλη Σμπώκο. Το γεγονός αυτό, έγινε η αφορμή και στις 14 Ιουλίου του 1822, ο Σερίφ Πασάς που βρήκε το χωριό ερημωμένο από τους κατοίκους του, οι οποίοι πολεμούσαν στη Μεσσαρά, το λεηλάτησε και το έκαψε.

Αυτό ήταν το πρώτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων και έμελλε να ακολουθήσουν άλλα δύο. Λίγο πριν από την επανάσταση του 1866, έγινε στα Ανώγεια η συνέλευση για την εκλογή αντιπροσώπων των οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης. Την ίδια χρονιά, τρεις Ανωγειανοί άνηκαν στους πεσόντες του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου, με το οποίο ηρωικά αποκρούστηκε η απόπειρα κατάληψής του από τον Σερίζ πασά.

Το 1867 ο Ομέρ πασάς κατέλαβε τ’ Ανώγεια και το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ρεσίζ πασάςπροέβη στο ολοκαύτωμα του χωριού για δεύτερη φορά, μόλις 45 χρόνια μετά από το πρώτο ολοκαύτωμα.

Οι κάτοικοι των Ανωγείων έλαβαν, ακόμα, μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και του 1897 αλλά και στο Μακεδονικό και στον Ηπειρωτικό Αγώνα.

Κατά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ανωγειανοί πήραν μέρος, από τους πρώτους, στην αντίσταση κατά των Ναζί κατακτητών με τη δημιουργία ένοπλων ομάδων σε συνεργασία με το Συμμαχικό Αρχηγείο Μέσης Ανατολής και έχοντας επικεφαλής τον Ιωάννη Δραμουντάνη (Στεφανογιάννη) ο οποίος και εκτελέστηκε από τους Ναζί, στις 12 Φεβρουαρίου 1944

Κορυφαίο γεγονός της αντίστασης του αγωνιζόμενου λαού των Ανωγείων, υπήρξε η καταστροφή και ισοπέδωση του χωριού τον Αύγουστο του 1944. Το 3ο ολοκαύτωμα των Ανωγείων άρχισε τη 13η Αυγούστου και κράτησε μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα. Στο Αρμί, την κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται εγχάρακτη η διαταγή του Γερμανού στρατηγού φρουράρχου Κρήτης.

«…Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ’ αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.»

Η εκτέλεση της διαταγής του Μίλλερ ήταν άμεση και στις 13 Αυγούστου 1944 άρχισε το κάψιμο και η ισοπέδωση των Ανωγείων, που κράτησε μέχρι τις 5 του Σετέμπρη.

Σημαντικός όγκος γερμανικού στρατού σενεπικουρούμενος από ένα ικανό αριθμό δοσίλογων-κεσταμπιτών καίνε τα πάντα και στη συνέχεια γκρεμίζουν τους εναπομείναντας τοίχους, αφού πρώτα λεηλατούν και αρπάζουν όσα πολύτιμα αγαθά υπήρχαν στο πλούσιο κεφαλοχώρι και υπήρχαν πολλά, τα οποία μεταφέρουν στα Σείσαρχα και από κει σε διάφορα γερμανικά κέντρα και σπίτια δοσίλογων.

Το μίσος και η βαρβαρότητα κατά τη διάρκεια των 22 ημερών ολοκαυτώματος των Ανωγείων ξεπερνά κάθε όριο λογικής και φαντασίας. Αρκετοί γέροντες και γυναίκες που έμειναν κρυπτόμενοι στο χωριό και άρρωστα παιδιά που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν, καίγονται ή καταπλακώνονται από τα ερείπια και οποιοσδήποτε κινούμενος στόχος τίθεται στο στόχαστρο των Γερμανοκεσταμπιτών. Δύο παιδιά και είκοσι πέντε άντρες και γυναίκες εκτελούνται η καταπλακώνονται από τα χαλάσματα και είναι οι ακόλουθοι:

-Αεράκης Νικόλαος

-Βρέντζος Εμμανουήλ

-Βουιδάσκης Βασίλειος

-Βλατά Ελένη

-Κοκοσάλη Αμαλία

-Κουβίδης Μιχαήλ

-Καβλέντη Αγάπη

-Καλλέργη Αικατερίνη

-Καραίσκου Ειρήνη

-Ξυλούρης Στέφανος (παιδί 8 ετών)

-Ξυλούρης Κων/νος

-Ξυλούρης Ιωάννης

-Πατραμάνη Ελένη

-Πετροκόπος Κων/νος

-Πασπαράκη Ευαγγελία

-Σκουλάς Εμμανουήλ

-Σκουλά Όλγα

-Σκουλά Ανδρονίκη

-Σαλούστρου Αικατερίνη

-Σαλούστρου Ειρήνη

-Σαλούστρος Εμμανουήλ

– Σπαχή Αφροδίτη

-Χαχλιούτης Κων/νος (παιδί 14 ετών)

-Σπιθούρης Γεώργιος

-Παπαδιός Εμμανουήλ

-Κουτάντος Σωκράτης

-Κουταντος Ιωάννης

Από τα εκτελεστικά αποσπάσματα σώζονται δια της φυγής, τρεις Ανωγειανοί οι : Μιχάλης Ρούλιος, Στέφανος Χαιρέτης και Ιωάννης Σουλτάτος ή Αλισαβογιάννης.