Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστη, σημαίνει «Μεγάλες 40 Ημέρες» . Είναι η πιο σημαντική περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών. Είναι η παλιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα, προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα. Έτσι σήμερα παρόλο μιλάμε για Σαρακοστή, μετράμε 48 μέρες νηστείας.
Αυτοί που κρατούν τη νηστεία , από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, είναι συνήθως άνθρωποι βαθιά θρησκευόμενοι. Από την άλλη, ειδικά τα τελευταία χρόνια, δεν λείπουν και αυτοί που θεωρούν ότι είναι μία καλή ευκαιρία για να κάνουν μία διατροφή-αποτοξίνωση και αποφεύγουν το κρέας και τα ζωικά παράγωγα, χωρίς να περιορίζονται από τα στενά όρια που θέτει η θρησκεία.
Η παράδοση προστάζει ότι κατά τη διάρκεια της νηστείας, σε γενικές γραμμές απαγορεύονται κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, λάδι και κρασί. Κατ’ εξαίρεσιν τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπονται το λάδι και το κρασί, εκτός από το Μεγάλο Σάββατο, που είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους στο οποίο απαγορεύονται λάδι και κρασί. Στις 25 Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων τρώμε ψάρι.
Ένα από τα παλαιότερα ελληνικά έθιμα για τη σαρακοστή και το Πάσχα είναι η Κυρά Σαρακοστή, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής, η επίσημη έναρξη της οποίας είναι η Καθαρά Δευτέρα.
Το ημερολόγιο αυτό, στα περισσότερα σπίτια το έφτιαχναν με χαρτί. Ζωγράφιζαν μια γυναίκα με φαρδιά φούστα, μ’ έναν σταυρό στο κεφάλι, με σταυρωμένα χέρια λόγω προσευχής, χωρίς στόμα λόγω νηστείας, και με επτά πόδια- ένα για την κάθε εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής.
Ξεκινώντας από την Καθαρά Δευτέρα, κάθε Σάββατο που περνούσε, της έκοβαν και από ένα πόδι κι έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο της πόδι και το κομμάτι αυτό χαρτί το έκρυβαν σ’ ένα ξερό σύκο από αυτά που είχαν αποξηράνει το καλοκαίρι ή στο ψωμί που έψηναν για το βράδυ της Ανάστασης.
Όποιος έβρισκε το χάρτινο πόδι της Κυράς Σαρακοστής στη φέτα του ψωμιού που τού αναλογούσε ή στο σύκο που έπιανε από το καλάθι, πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος, θα του έφερνε τύχη, γούρι.
Εκτός από χαρτί, σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας έφτιαχναν την Κυρά Σαρακοστή από ζυμάρι, με αλεύρι, αλάτι και νερό.
Η συνταγή
Το ζυμάρι για την Κυρά Σαρακοστή φτιάχνεται με:
1 κούπα νερό περίπου,
1 κούπα αλάτι,
3 κούπες αλεύρι (γ.ο.χ),
βάζουμε όσο νερό χρειάζεται, για να γίνει ένα εύπλαστο ζυμάρι. Το «στέγνωμά του» γίνεται σε φούρνο, όχι σε πολύ δυνατή φωτιά, για περίπου 20-30 λεπτά, αφού το ζητούμενο είναι να στεγνώσει και να σκληρύνει και όχι να ψηθεί!
Αυτό το ζυμάρι δεν τρώγεται, παρά μόνο φτιάχνεται για το καλό, αφού είναι αλατόζυμο, όπως το λένε. Το ζυμάρι έχει επίτηδες μεγάλη ποσότητα αλατιού, για να μπορεί να συντηρηθεί και τις 7 εβδομάδες και να μη μουχλιάσει. Δεν ήταν λίγες οι νοικοκυρές που έβαζαν μέσα ένα μικρό νόμισμα. Στο τέλος της 7ης εβδομάδας, κάθε μέλος της οικογένειας έκοβε με το χέρι ένα μικρό κομμάτι. Σε όποιον έπεφτε το νόμισμα σήμαινε ότι θα είχε την τύχη με το μέρος του!
Οι επτά (7) εβδομάδες (κάθε βδομάδα και γιορτή) της Μεγάλης Σαρακοστής
1η Κυριακή της Ορθοδοξίας
2η Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
3η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
4η Κυριακή του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακας
5η Κυριακή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας
6η Κυριακή των Βαΐων
7η Κυριακή του Πάσχα
