Κάθε τόσο, από τον καιρό που καταργήθηκε η βασιλεία, με το άκουσμα του γνωστού βυζαντινού Απολυτικίου «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν Σου...» κατά τη διάρκεια κυρίως τελετών αγιασμού σε δημόσιους χώρους, δημιουργούνται παρεξηγήσεις, ενίοτε και έντονες αντιπαραθέσεις, όταν ιδίως παρίστανται και εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, πολιτικά πρόσωπα κ.λπ. Έτσι δημιουργήθηκαν δύο τάσεις: η μία να επιμένει πως δεν πρέπει να αλλάξει το τροπάριο, αλλά να συνεχίσει να λέγεται όπως έχει και η άλλη να αλλάξει το «νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατά βαρβάρων δωρούμενος» και να γίνει: «νίκας τοῖς εὐσεβέσι κατ’ ἐναντίων δωρούμενος». Η αλλαγή όμως αυτή από όποια πλευρά και αν τη δει κανείς είναι λαθεμένη. Το Απολυτίκιο αυτό καταγράφει μια ιστορική πραγματικότητα, η οποία πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτη, γιατί, κατά πρώτον λόγον τα ιερά κείμενα της Εκκλησίας δεν αλλάζονται, δεν τροποποιούνται, ούτε αλλοιώνονται κατά το δοκούν, αλλ’ εκτός τούτου δεν συντρέχει λόγος!
Όταν λέει το Απολυτίκιο «βασιλεῖς» τι εννοεί; Εννοεί τους κάθε λογής άρχοντας, βασιλείς, προέδρους, διοικητάς και πάντας «τοὺς ἐν ὑπεροχῇ ὄντας», κατά τη διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου (Α΄ Τιμ.2.2). Η παραγγελία του είναι σαφής: «Παπακαλῶ οὖν πρῶτον πάντων ποιεῖσθαι δεήσεις, προσευχὰς, ἐντεύξεις, εὐχαριστίας, ὑπέρ πάντων ἀνθρώπων, ὑπὲρ βασιλέων καὶ πάντων τῶν ἐν ὑπεροχῆ ὄντων, ἵνα ἤρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διάγωμεν ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι».
Από τους πρώτους κιόλας χρόνους του χριστιανισμού ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος στην Θεία του Λειτουργία μνημονεύει στην μεγάλη ειρηνική δέηση μετά την Μεγάλη Είσοδο τους βασιλείς χωρίς τα ονόματά τους. Δηλαδή λέγει: «Ὑπέρ τῶν εὐσεβεστάτων καὶ θεοστέπτων ὀρθοδόξων βασιλέων, παντός τοῦ παλατίου καὶ τοῦ στρατοπέδου αὐτῶν καὶ τῆς οὐρανόθεν βοηθείας καὶ νίκης…»
Ο Μέγας Βασίλειος δεν μνημονεύει ούτε στα Ειρηνικά ούτε στην Εκτενή δέηση τους Βασιλείς, αλλά τους μνημονεύει στα Δίπτυχα των ζώντων με ένα πολύ ωραίο κείμενο: «Μνήσθητι, Κύριε, τῶν εὐσεβεστάτων καὶ πιστοτάτων ἡμῶν βασιλεων, οὕς ἐδικαίωσας βασιλεύειν ἐπὶ τῆς γῆς. Ὅπλῳ ἀληθείας, ὅπλῳ εὐδοκίας στεφάνωσον αὐτούς∙ ἐπισκίασον ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτῶν ἐν ἡμέρᾳ πολέμου∙ ἐνίσχυσον αὐτῶν τὸν βραχίονα∙ ὕψωσον αὐτῶν τὴν δεξιάν∙ κράτεινον αὐτῶν τὴν βασιλεἰαν∙ ὑπόταξον αυτοῖς πάντα τὰ βάρβαρα ἔθνη τὰ τοὺς πολέμους θέλοντα∙ χάρισαι αὐτοῖς βαθεῖαν καὶ ἀναφαίρετον εἰρήνην∙ λάλησον εἰς τὰς καρδίας αὐτῶν ἀγαθὰ ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας σου καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ σου, ἵνα ἐν τῇ γαλήνῃ αὐτῶν ἤρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διάγωμεν, ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι».
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που πολλά έπαθε από τους βασιλείς της εποχής του, μνημονεύει τους Βασιλείς ονομαστί με δύο δεήσεις. «Ὑπέρ τῶν εὐσεβεστάτων καὶ θεοφυλάκτων Βασιλέων ἡμῶν (δείνων), παντός τοῦ παλατίου καὶ τοῦ στρατοπέδου αὐτῶν…», «Ὑπέρ τοῦ συμπολεμήσαι καὶ ὑποτάξαι ὑπό τοὺς πόδας αὐτῶν πάντα ἐχθρόν καὶ πολέμιον….»
Αυτές οι δεήσεις έχουν αντικατασταθεί σήμερα από την «Ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Ἔθνους, πάσης Ἀρχῆς καὶ Ἐξουσίας ἐν αὐτῷ καὶ τοῦ κατὰ ξηράν θάλασσαν καὶ ἀέρα φιλοχρίστου ἡμῶν Στρατοῦ…»
Δεν πρέπει, λοιπόν, να κατατρύχει κανέναν ο «πολιτικός δισταγμός»,όταν πρόκειται να ψάλλεται το Απολυτίκιον του Τιμίου Σταυρού, ούτε κανένα «πολιτικόν άγχος» για την αναφορά σε «βασιλείς», για τον λόγο ότι, λέγοντας «βασιλείς» εννοούμε γενικά τους άρχοντες και δεν κάνομε αναφορά ούτε έχομε εμμονή σε κάποιο πολιτειακό καθεστώς άλλων εποχών.
Ύστερα, ο ισχυρισμός που προβάλλουν ορισμένοι ότι η αναφορά «τοῖς εὐσεβέσι» ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα είναι λάθος, γιατί προσκρούει σε μια πραγματικότητα κάποιων αρχόντων, οι οποίοι είναι δεδηλωμένοι άθεοι ή μασόνοι, με ξεκάθαρο μάλιστα αντιεκκλησιαστικό φρόνημα. Γι’ αυτό τους ταιριάζει περισσότερον το «τοῖς βασιλεῦσι», που καταδεικνύει απλά το πολιτειακό αξίωμα και όχι το «τοῖς εὐσεβέσι» που καθορίζει τη στάση τους απέναντι στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη.
Ύστερα από τα παραπάνω νομίζομε ότι αυτή η προτεινόμενη αλλαγή ούτε σωστή είναι ούτε αναγκαία ούτε κάτι το σημαντικό μπορεί να προσφέρει. Το Απολυτίκιο αυτό «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου…», προσαρμοσμένο στην εορτή του Τιμίου Σταυρού μιλάει για τους άρχοντας, οι οποίο κατά βάση, λόγω της θέσεώς τους είναι ταγμένοι να φυλάξουν τον λαό τους από τις βαρβαρικές επιδρομές, τους εχθρούς της πατρίδος και του έθνους και δευτερευόντως την προσωπική τους σωτηρία, ενώ οι ευσεβείς πρωτίστως έχουν χρέος να αγωνίζονται κατά των αοράτων εχθρών που επιβουλεύονται τη δική τους σωτηρία.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι το Απολυτίκιο αυτό του Τιμίου Σταυρού όπως το διασώζει η Παράδοσή μας «Νίκας τοῖς βασιλεῦσι κατά βαρβάρων δωρούμενος», ο Κοντάκιον της εορτής «Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῶ σταυρῷ ἑκουσίως….εὔφρανον ἐν τῆ δυνάμει σου τοὺς πιστοὺς βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς κατά τῶν πολεμίων…» και η μνημόνευση στην οπισθάμβωνον Ευχή «τοῖς βασιλεῦσιν ἡμῶν» πρέπει να λέγονται όπως είναι καταγεγραμμένα στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας χωρίς καμιά αντικατάσταση ή παραλλαγή.
Πρέπει να τα λέμε με το πραγματικό – εκκλησιαστικό νόημά τους, και να μη διαστρέφεται ή παραθεωρείται το ιστορικό πλαίσιό τους. Η Εκκλησία έχει το δικό της πολίτευμα που είναι Συνοδικό και Σταυρικό και δεν ασχολείται με πολιτικά κόμματα και αποκόμματα του κόσμου, τα οποία συνέχονται από φοβικά σύνδρομα, ιστορική άγνοια και αντιδραστική εγωκεντρικότητα.
Σωστοτατος, κατα την γνωμη μου, ο πρωτοπρεσβυτερος αδελφος.
ΑπάντησηΤο τροπαριο εχει συμβολικη σημασια και με την λεξη “βασιλεις” εννοει τους αρχοντες γενικα κι ασχετα απο το αξιωμα τους.
Η πολιτικοποιηση του θεματος γινεται για λογους ασχετους με την Πιστη μας.