Καθαρά Δευτέρα-Καλή Σαρακοστή: έθιμα , λαγάνα, χαρταετός πέταγμα

Η λαγάνα που συνηθίζουμε να καταναλώνουμε τη μέρα αυτή, παραπέμπει στα «άζυμα» της Παλαιάς Διαθήκης. Ταυτόχρονα ξεκινά και η πνευματική κάθαρση, με την παρακολούθηση των λειτουργιών της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η Καθαρά Δευτέρα, πέρασε στην συνείδηση του λαού, ως μέρα καθαρμού.

Οι βυζαντινοί, την Καθαρά Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση -Απόδοση, και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας. «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν».

Το πέταγμα του αετού, είναι ένα έθιμο μεταγενέστερο. Κούλουμα ονομάζεται η καθαροδευτεριάτικη έξοδος στην εξοχή και το πέταγμα του χαρταετού.

Οι χριστιανοί, παρέες – παρέες βγαίνουν στην εξοχή, παίρνοντας μαζί τους νηστίσιμα φαγητά, και το ρίχνουν στην διασκέδαση και τον χορό. Τα κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά, με διάφορες εκδηλώσεις. Παντού όμως επικρατεί κέφι, χορός και τραγούδι.

Για την ετυμολογία της λέξης κούλουμα υπάρχουν πολλές εκδοχές. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κόλουμους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Αποκριάς.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, προέρχεται από μια άλλη λατινική λέξη, την λέξη «κόλουμνα» δηλαδή «κολώνα», κι αυτό επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα, έγινε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός.

Όποια όμως κι αν είναι η ρίζα της λέξης, απ’ όπου κι αν προέρχεται, τα κούλουμα είναι μια καλή ευκαιρία για όλους μας, να διασκεδάσουμε κοντά στην φύση.

ΤΥΡΝΑΒΟΣ

Πιστοί στην παράδοση οι κάτοικοι του Τυρνάβου, την Τρίτη, πριν από την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ξεκινούν τις εκδηλώσεις προς τιμή του Διονύσου, που κορυφώνονται την Καθαρά Δευτέρα με το “Μπουρανί” (χορτόσουπα χωρίς λάδι) που γύρω από την προετοιμασία του στήνεται ολόκληρο το σκηνικό του παιχνιδιού με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά πειράγματα από τους “μπουρανίδες”.

ΘΗΒΑ

Στη Θήβα κάθε Καθαρά Δευτέρα γίνεται η αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου,
Είναι ένα έθιμο που φθάνει στις ημέρες μας από το 1830 περίπου, μετά την απελευθέρωση των ορεινών περιοχών.
Οι Βλάχοι, δηλ. οι τσοπάνηδες από την Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τότε την άγονη γη τους και βρήκαν γόνιμο έδαφος νοτιότερα.
Το έθιμο αφομοιώθηκε και διατηρήθηκε μόνο στην Θήβα, που είναι η πατρίδα του Διονύσου.
Το θέαμα είναι έξοχο, η γαμήλια πομπή πολύχρωμη, η μουσική που την συνοδεύει με πίπιζες και νταούλια εξαιρετικά ζωντανή.

ΜΕΣΣΗΝΗ

Την Καθαρά Δευτέρα το πρωί γίνεται η αναπαράσταση στην θέση “Κρεμάλα”, της εκτέλεσης μίας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς, που κατά την παράδοση – αλλά και ιστορικά τεκμηριωμένα – κρεμάστηκε στην συγκεκριμένη τοποθεσία της πόλης με εντολή του Ιμπραήμ Πασά, επειδή είχε το θάρρος – εξηγώντας του ένα όνειρο που είχε δει – να του πει ότι η εκστρατεία του και ο ίδιος θα είχε οικτρό τέλος από την αντίδραση και το σθένος των επαναστατημένων Ελλήνων.
Η αναπαράσταση γίνεται με την κατασκευή κρεμάλας και το στήσιμο θεατρικής σκηνής δίπλα της, όπου παιδιά του Πολιτιστικού Συλλόγου με ανάλογες ενδυμασίες και εξοπλισμό, αναπαριστούν από την αρχή μέχρι το τέλος το δράμα της γριάς Συκούς, ενώ μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να “κρεμαστεί” από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έχουμε την κορύφωση των πολιτιστικών εκδηλώσεων, που περιλαμβάνουν: παρελάσεις μαζορετών, άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους, χορευτικά συγκροτήματα, λαϊκά όργανα, φιλαρμονικές και τέλος εκφώνηση σατυρικού λόγου.

Τι τρώμε την Καθαρά Δευτέρα;

Σαρακοστιανά με λαγάνα, χαλβά, ελιές. Πρώτη και καλύτερη η λαγάνα, η οποία είναι ένα είδος άζυμου ψωμιού που φτιάχνεται χωρίς χωρίς προζύμι ή μαγιά. Μάλιστα έχει χαρακτηριστικό πλατύ σχήμα για να ψήνεται εύκολα.

Στο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας υπάρχει φυσικά ο αγαπημένος (και υγιεινότατος) σουσαμένιος Χαλβάς, ταραμάς, ελιές, λαχανικά κάθε λογής και τουρσιά (πίκλες) όλων των ειδών.

Οι μερακλήδες συνήθως το ρίχνουν στα θαλασσινά (καλαμάρια, χταπόδια, σουπιές κλπ), αλλά και τα όστρακα (μύδια, στρείδια κλπ), ενώ οι πιο παραδοσιακοί προτιμούν το εθνικό μας φαγητό, δηλαδή μια νοστιμότατη φασολάδα.

Το πέταγμα του χαρταετού

Όπως και να γιορτάσει κανείς την Καθαρά Δευτέρα, ότι κι αν επιλέξει να βάλει στο τραπέζι του, η ημέρα απαιτεί (αν το επιτρέπει και ο καιρός φυσικά) το παραδοσιακό πέταγμα του χαρταετού!

Το παραδοσιακό πέταγμα του χαρταετού την Καθαρά Δευτέρα Εκτός από ένα πολύ ωραίο έθιμο, καθώς γεμίζουν οι ουρανοί με φανταχτερά χρώματα και περίτεχνα σχέδια, είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να ξεμουδιάσουμε λίγο από την καθιστική ζωή που κάνουμε οι περισσότεροι και να χαρούμε λίγο την φύση και την εξοχή.

Και αν δεν θέλουμε να αγοράσουμε έτοιμο αετό, μπορούμε να πρωτοτυπήσουμε και να φτιάξουμε τον δικό μας χαρταετό, εύκολα και γρήγορα!

Το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και καλή διάθεση!

Καλή Σαρακοστή !