ΜΑΡΤΙΟΣ: Ο πρώτος μήνας της άνοιξης θεωρούνταν από τους Ρωμαίους και ο πρώτος του χρόνου. Το όνομά του προέρχεται από το Θεό του πολέμου που στα λατινικά ονομαζόταν Mars.
Κατά τη λαογραφία μας ο Μάρτης θεωρείται «γδάρτης» και «παλουκοκάφτης» εφόσον το κρύο του χειμώνα συνεχίζεται αμείωτο και τα ξύλα για το τζάκι έχουν ήδη καεί, με αποτέλεσμα να καίγονται τα παλούκια του φράχτη.
Στην αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν τον ερχομό της άνοιξης με κάποια ιδιαίτερα κάλαντα, τα Χελιδονίσματα, τα οποία αναβιώνουν σήμερα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Ομάδες παιδιών περιφέρονται από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν, κρατώντας πανεράκια με λουλούδια ή ένα ομοίωμα χελιδονιού. Οι νοικοκυρές προσφέρουν αυγά, χρήματα ή τρόφιμα.
O “Μάρτης”
Την 1η Μαρτίου στρίβουμε μια άσπρη και μια κόκκινη κλωστή μεταξύ τους και τις δένουμε στον καρπό μας. Ο «Μάρτης» φοριέται για να προφυλάξει τον κάτοχό του από τον ήλιο που αρχίζει να καίει. Το πότε φεύγει από το χέρι μας εξαρτάται από την περιοχή που βρισκόμαστε. Το Πάσχα, ή μόλις δούμε το πρώτο χελιδόνι της άνοιξης. Το έθιμο είναι κατάλοιπο των αρχαίων Ελευσίνιων Μυστηρίων. Οι ιερείς των Μυστηρίων μάλιστα φορούσαν την κλωστή όχι μόνο στο δεξιό τους καρπό αλλά και στο αριστερό τους πόδι.
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, γιορτάζεται το Μάρτιο, στις 25. Για τους Χριστιανούς, η ημέρα που ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ανακοίνωσε στην Παρθένο Μαρία ότι είναι Ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες, είναι μέρα χαρμόσυνη. Ο Άγγελος δεν έδωσε κανένα κρίνο ή τίποτε άλλο στην Παναγία.
Η παράδοση για τον κρίνο είναι ένας μύθος, που προέκυψε από τους ζωγραφικούς πίνακες, που απεικόνιζαν τον ευαγγελισμό στη δυτική Ευρώπη από την εποχή του Μεσαίωνα. Μόνο της μίλησε. Είναι σημαντικό ότι ο άγγελος περίμενε μέχρι να δεχτεί η Παναγία και μόνο τότε έφυγε. Ο Θεός δεν της επέβαλε το θέλημά Του, αλλά μόνο όταν εκείνη απάντησε καταφατικά, τότε έμεινε έγκυος τον Ιησού.
Στην ορθόδοξη εικόνα ο Άγγελος κρατάει στα χέρια του ένα ραβδί. Το ραβδί για εμάς έχει ένα θεολογικό συμβολισμό. Το ραβδί ήτανε πάντοτε το αντικείμενο το οποίο χρησιμοποιούσαν οι αγγελιοφόροι για να αναγγείλουν τα μηνύματά τους.
Το ραβδί σημαίνει πως ο Άγγελος έρχεται να αναγγείλει κάτι. Δεν κρατάει ένα λουλούδι για να ωραιοποιήσει την κατάσταση ή να δώσει ένα δώρο στην Παναγία. Αυτό είναι λάθος. Είναι ρομαντική αντιμετώπιση του πράγματος. Και η εκκλησία μας ποτέ στην αγιογραφία δεν κάνει ρομαντική αντιμετώπιση του πράγματος, αλλά πάντοτε κάνει κατανυκτική αντιμετώπιση του γεγονότος.
Η εικονογραφία στην Ελλάδα έως και τον 19ο αιώνα ακολουθεί τη βυζαντινή παράδοση. Ακόμα και οι εικόνες της λεγόμενης «λαϊκής τέχνης» αγνοούν παντελώς τον κρίνο. Στις χώρες όπως η Ρωσία που διατηρούσαν δεσμούς με τη Δύση για λόγους πολιτικούς ή θρησκευτικούς (ουνία), παρατηρούνται σποραδικά εικόνες του Ευαγγελισμού όπου ο Γαβριήλ κρατεί κρίνο αντί για ράβδο. Με την άφιξη των Βαυαρών ήλθε φυτευτή μαζί με την αρχιτεκτονική και η ζωγραφική της πατρίδας του νέου βασιλέως, παραμερίζοντας την «κακότεχνη» λαϊκή τέχνη.
Πέρασαν πάνω από εκατό χρόνια ώσπου να αρχίσει ο Κόντογλου να φωνάζει για την επιστροφή στη διαχρονική παράδοση της εικονογραφίας μας. Η εξάπλωση, ωστόσο, της δυτικότροπης θρησκευτικής ζωγραφικής, μέσω της καθιέρωσης της βαυαρικής ζωγραφικής, σε συνδυασμό με τη διάδοση της επίσης δυτικότροπης ρωσικής τεχνοτροπίας, μέσω της καλλιτεχνικής παραγωγής των εργαστηρίων του Αγίου Όρους, συνετέλεσαν στο να γεμίσουν οι ναοί και τα σπίτια, για μακρά περίοδο, από εικόνες του Ευαγγελισμού στις οποίες ο Αρχάγγελος Γαβριήλ κρατά κρίνο αντί για ράβδο. Αν προσθέσουμε τις έντυπες χάρτινες εικόνες, που έως και τη δεκαετία του 1980 προέρχονταν από δυτικά τυπογραφεία ή δανείζονταν αντίστοιχα πρότυπα (για λόγους που συνδέονται με την καθ’ ημάς αργοπορία στην υιοθέτηση των νέων μεθόδων τυπογραφίας), γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της ακούσιας παραπληροφόρησης.
Μπακαλιάρος σκορδαλιά
Η Εκκλησία επιτρέπει στους πιστούς να φάνε ψάρι, ανεξάρτητα με το αν η 25η Μαρτίου συμπέσει με τη νηστεία του Πάσχα ή ακόμη και με τη Μεγάλη Εβδομάδα. Παραδοσιακά, το φαγητό που μαγειρεύουμε είναι μπακαλιάρος σκορδαλιά.
Αυτή την ευλογημένη μέρα, την 25η Μαρτίου, επέλεξε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός το 1821 για να ευλογήσει στη Μονή της Αγίας Λαύρας το λάβαρο της Ελληνικής Επανάστασης. Μετά από 400 χρόνια Οθωμανικής καταπίεσης, οι σποραδικές αντιδράσεις των Ελλήνων οργανώθηκαν σε ένα ενιαίο κίνημα αντίστασης στο οποίο συμμετείχαν όλες οι κοινωνικές τάξεις. Οι οπλαρχηγοί, τα μέλη της Φιλικής εταιρείας, οι προεστοί, προσκύνησαν την Ελληνική Σημαία δίνοντας όρκο να πολεμήσουν ως την Ελευθερία ή το Θάνατο. Αυτό εξάλλου είναι και το σύνθημα που συμβολίζει η σημαία μας. Οι 9 γραμμές (5 γαλάζιες για τη θάλασσα και 4 άσπρες για τα αφρισμένα κύματα) είναι οι εννέα συλλαβές της φράσης που άλλαξε την Ελληνική ιστορία.
Το διπλό νόημα της 25ης Μαρτίου γιορτάζεται με επισημότητα και κατάνυξη από κάθε Έλληνα σε όποιο σημείο του πλανήτη κι αν βρίσκεται. Οι Ελληνικές ομογένειες τιμούν τη θρησκεία και τον Αγώνα με παρελάσεις και εκδηλώσεις μνήμης που συγκινούν ακόμη περισσότερο μια που διατηρούν ζωντανή την Ελληνική συνείδηση
Προσθήκη σχολίου