Η εν Χαλκιδική Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας κτισμένη στη νότια πλαγιά του «Μεγάλου Βουνού» στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί από την Θεσσαλονίκη προς τον Πολύγυρο – Αρναία - Άγιον Όρος, ανάγει την ίδρυση της στα τέλη του 9ου αιώνα και την εποχή της δυναστείας των Μακεδόνων.
Ο Ιεροδιάκονος Μελχισεδέκ Μακρής (1909) δέχεται ότι το Μοναστήρι το Ίδρυσε ή Θεοφανώ πρώτη γυναίκα του Λέοντα Στ του Σοφού η οποία και το προίκισε με πολλές δωρεές και κτήματα, μεγαλύτερη δε ευεργεσία ήταν η Τίμια Κάρα της Αγίας Αναστασίας και μέρος από το δεξί πόδι της Αγίας όπως και Σταυρός με μέρος από το Τίμιο Ξύλο επίσης το σκήπτρο του Αυτοκράτορα Λέοντα Στ του Σοφού το οποίο μαζί με χρυσόβουλα και αλλά τιμαλφή καταστράφηκαν κατά το ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής τον Ιούνιο του 1821.
Η Αγία Θεωφανώ, Α’ Κτίτωρ της Ιεράς Μονής
Ιστορικές μαρτυρίες δια την πρώτην περιόδο της Ιεράς Μονής δεν υπάρχουν, υπάρχει όμως ισχυρή παράδοσις και πεποίθησις ότι η πρώτη Κτίτωρ ήταν η Αγία Θεοφανώ. Μετά το ολοκαύτωμα του 1821 όπου εσφαγιάστηκαν ο Ηγούμενος Μακάριος οι Πατέρες και τα γυναικόπαιδα, η δε Μονή κατεστράφη παντελώς, οι πατέρες που ήρθαν από τα Μετόχια να αναστήσουν την Ιερά Μονή εφιλοτέχνησαν μεγάλη εικόνα της Αγίας Θεοφανούς την οποία ετοποθέτησασν εις το τέμπλον του Καθολικού παραπλεύρος αυτής της Αγίας Αναστασίας. Εις την εικόνα η Αγία κρατεί στο δεξί της χέρι το Μοναστήρι και στο αριστερό το Βασιλικό σκήπτρο αναφέρεται εις το άνω μέρος της εικόνας ως κτίτωρ της Ιεράς Μονής. Η Βασίλισσα Θεοφανώ ετιμήθη υπό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και ανακηρύχθηκε Αγία τιμάται δε η μνήμη της την ημέρα της οσιακής κοιμήσεως της (16 Δεκεμβρίου).
Ο Αυτοκράτωρ Λέων ο Στ μετά την κοίμηση της θέλησε να κτίση Ναό προς τιμήν και μνήμην αυτής αλλά ο Πατριάρχης και η Ιερά Σύνοδος δεν το επέτρεψαν και ο Αυτοκράτωρ έκτισε τον Ναό των Αγίων Πάντων και είπε ‘’εάν η Θεοφανώ είναι Αγία να είναι μετά Πάντων των Αγίων’’. Το Ιερό της Λείψανο φυλάσσεται εις τον Πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν του Αγίου Γεωργίου και παραμένει άφθορον και αναλοίωτον από το έτος 893 έως σήμερα. Ο πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος το μετέφερε από τον ναό όπου φυλάσονταν εις των ναό των Αγίων Αποστόλων και από εκεί εις την Παμακάριστον και ακολούθησε τον Πατριάρχην σε όλες της αναγκαστικές του μετακινήσεις, μέχρι τον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Η μνήμη της τιμάται ιδιαιτέρως εις το Πατριαρχείο με Αρχιερατική Θεία Λειτουργία το δε Ιερό άφθορο Ιερό Λείψανο Της μεταφέρεται εις το σωλέα κατέναντι του Πατριαρχικού Θρόνου προς προσκύνησιν υπό των πιστών.
