Ιερά Αγρυπνία επί τη δεσποτικοθεομητορική εορτή της Υπαπαντής του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού

Στην ομιλία του ο Αιδεσιμολογιώτατος ανέφερε:

Σαράντα ημέρες από την κατά σάρκα Γέννησή Του ο Χριστός προσφέρθηκε στο Ναό, σύμφωνα με τα καθιερωμένα από το νόμο. Η Εκκλησία καθόρισε, ώστε η μεγάλη αυτή Δεσποτικοθεομητορική εορτή, να εορτάζεται την 2α Φεβρουαρίου, διότι αυτή η ημέρα είναι η τεσσαρακοστή ημέρα από την 25η Δεκεμβρίου.

Κατά την εσπερινή μας Σύναξη αναγνώσαμε τρία παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα. Στο πρώτο, λοιπόν, από αυτά, το οποίο είναι παρμένο από το βιβλίο της Εξόδου, εξιστορείται η σωτήρια παρέμβαση του Θεού στην απελευθέρωση των Ισραηλιτών από τους Αιγυπτίους. Όταν ο Φαραώ πείσμωσε και δεν άφηνε τους Ισραηλίτες να φύγουν, ο Κύριος θανάτωσε όλα τα πρωτότοκα στην Αίγυπτο, ανθρώπους και ζώα. Έτσι, πραγματώθηκε η πολυπόθητη ελευθερία. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος ο Κύριος, ο άσαρκος Λόγος του Θεού, πρόσταξε στο λαό Του δια μέσου του Μωυσή να θυμούνται την ημέρα αυτή και ως αντάλλαγμα για τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων να αφιερώνουν πᾶν πρωτότοκον πρωτογενὲς διανοῖγον πᾶσαν μήτραν ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους· ἐμοὶ ἐστιν, όλα τα αρσενικά πρωτότοκα. Κάθε αρσενικό των Ισραηλιτών, που γεννιέται πρώτο, είτε άνθρωπος είναι είτε ζώο, θα ανήκει σ’ εμένα. Αυτή η αφιέρωση ήταν σημείο αναγνωρίσεως της ευεργεσίας του Θεού και απόδειξη ότι ανήκουν σε Αυτόν.

Το τέλος του αναγνώσματος είναι παρμένο από έ-να άλλο βιβλίο, που ονομάζεται Λευιτικό. Σε αυτό ο Θεός δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για την τελετή της αφιερώσεως και της ευγνωμοσύνης. Όταν μια γυναίκα μείνει έγκυος και γεννήσει αγόρι, την όγδοη μέρα θα γίνει η περιτομή του παιδιού. Θα παραμείνει στο σπίτι τριάντα τρεις ακόμη μέρες για τον καθαρισμό της από το αίμα· δεν θ’ αγγίξει τίποτε άγιο, ούτε θα μπει στο αγιαστήριο, ωσότου συμπληρωθούν οι μέρες του καθαρισμού της. Μετά, θα φέρει και θα δώσει στον ιερέα ένα αρνί ενός έτους και ένα περιστέρι ή τρυγόνι ως θυσία εξιλέωσης ή αν δεν έχει τη δυνατότητα να προσφέρει αρνί, τότε θα προσφέρει δύο τρυγόνια ή δύο περιστέρια.

Αφού, Αυτός ο Ίδιος, ο άσαρκος Λόγος του Θεού, έδωσε το νόμο στον Μωυσή, όταν προσέλαβε την ανθρώπινη σάρκα, όταν δηλαδή σαρκώθηκε, έπρεπε να τον εφαρμόσει, για να μη φανεί παραβάτης του νόμου. Δεν είχε ανάγκη καθαρμού ο Χριστός, γιατί συνελήφθη ασπόρως και γεννήθηκε αφθόρως. Αλλά και η Κυρία Θεοτόκος παρέμεινε καθαρωτάτη, αφού συνέλαβε εκ Πνεύματος Αγίου και όχι σπερματικώς. Διότι, ακάθαρτος είναι η γυναίκα, που τίκτει τέκνο, αφού σπερματώθηκε πρώτα από άνδρα. Επομένως, και η Παναγία πήγε στο Ναό για να τηρήσει το νόμο.

Βεβαίως, η γέννηση των παιδιών είναι ευλογία του Θεού, αλλά δεν πρέπει να αγνοείται ότι ο τρόπος με τον οποίο γεννάται ο άνθρωπος είναι καρπός και αποτέλεσμα της πτώσεως. Όμως, ο φιλεύσπλαχνος και οικτίρμων Θεός ευλόγησε αυτόν τον τρόπο γεννήσεως του ανθρώπου κατά παραχώρηση.

Το γεγονός της προσφοράς του Ιησού Χριστού στο ναό της Ιερουσαλήμ περιγράφεται μόνον από τον ευαγγελιστή Λουκά (Λουκ. β΄, 22-39). Και επειδή το γεγονός σας είναι γνωστό θα προσπαθήσω, όσο πιο σύντομα, να σας αναλύσω θεολογικά βασικά σημεία αυτού.

Τον καιρό εκείνο, λοιπόν, υπηρετούσε στο ναό ο αρχιερεύς Ζαχαρίας, ο πατέρας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Ο Ζαχαρίας βλέποντας την Παναγία, την οδήγησε όχι στο γυναικωνίτη του ναού, αλλά ευθύς στο χώρο που προοριζόταν για τις παρθένες. Με την ενέργειά του αυτή τονίζεται το αειπάρθενον της Κυρίας Θεοτόκου. Όλα όσα έγιναν στη Θεοτόκο είναι μυστήρια, που δεν μπορούν να ερμηνευθούν από την ανθρώπινη λογική, μόνον βιώνονται στην καρδιά του κάθε χριστιανού. Ο Χριστός συνελήφθη εκ Πνεύματος Αγίου και η Κόρη της Ναζαρέτ έμεινε παρθένος και πριν και κατά και μετά τον τόκον. Ο Μέγας Αθανάσιος σε ομιλία του λέγει ότι δεν ανοίγουν τα βρέφη την μήτρα της μητέρας τους, ἀλλ’ ἡ τοῦ ἀνδρός πρὸς τὴν γυναῖκα συνέλευσις. Η μήτρα ανοίγει κατά την συνέλευση του ανδρογύνου και την σύλληψη του παιδιού. Μόνον ο Χριστός άνοιξε την μήτρα της μητέρας Του, χωρίς βεβαίως να καταστρέψει την παρθενία, αφού την άφησε και πάλι κεκλεισμένη.

Είναι πράγματι συγκινητική η σκηνή που ο Ιησούς Χριστός προσφέρεται ως νήπιο στο ναό. Ο προαιώνιος Θεός, ο δημιουργός του κόσμου παρουσιάζεται ως βρέφος ευρισκόμενος στην αγκαλιά της μητέρας Του. Αυτό δεικνύει την άπειρο και ανέκφραστο κένωση του Υιού και Λόγου του Θεού, δηλαδή την ταπείνωση που υπέστη για τη σωτηρία του ανθρώπου. Τόση ήταν η ταπείνωσή Του που όλος ο αγγελικός κόσμος εξεπλάγη.

Επίσης, ο ευαγγελιστής Λουκάς λέγει ότι οι γονείς του Χριστού τον οδήγησαν στο Ναό τοῦ δοῦναι θυσίαν. Οι γονείς του Χριστού δεν πρόσφεραν αμνό, επειδή ήταν πτωχοί. Οι πλούσιες τάξεις προσέφεραν αμνό ενιαύσιο και άμωμο, ενώ οι πτωχότερες τάξεις ένα ζευγάρι τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστερών. Πραγματικά, ο Χριστός γεννήθηκε σε πτωχική οικογένεια και μεγάλωσε ως πτωχός. Η πτωχεία του Χριστού δεν έγκειται μόνο στο ότι γεννήθηκε και έζησε πτωχός, αλλά κυρίως στο ότι ενανθρώπησε και προσέλαβε την ανθρώπινη φύση. Όπως λέ-γει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ενώ ήταν πλούσιος, επτώχευσε για να πλουτίσουμε εμείς με τη θεότητά Του. Το πρώτο, δηλαδή το ζευγάρι τρυγόνων, δήλωνε τον τίμιο και ευλογημένο γάμο, το δεύτερο, δηλαδή οι δύο νεοσσοί περιστερών, προτύπωνε την παρθενία της Παναγίας και του Χριστού (αγ. Γρηγόριος Παλαμάς). Και τα δύο βέβαια εικονίζουν τον Χριστό, ο οποίος σαν τρυγόνι κατακελάηδησε σε όλη τη γη και σαν περιστέρι είχε την πραότητα στον τέλειο βαθμό.

Κεντρικό σημείο του όλου γεγονότος αποτελεί η υπάντηση, δηλαδή η συνάντηση, εξού και το όνομα της εορτής Υπαπαντή. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα ὑπαντάω και σημαίνει έρχομαι σε συνάντηση κάποιου. Κατά την εορτή της Υπαπαντής αναμιμνησκόμαστε μια συνάντηση. Μιας συνάντησης που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οριακή, καθώς το ένα από τα πρόσωπα, που μετέχουν σε αυτή, βρίσκεται στο τέλος της ζωής του, ενώ το άλλο μόλις στην αρχή της. Από τη μια μεριά στέκεται ένας γέρων Ιουδαίος ιερεύς, δίκαιος και ευλαβής, ο Συμεών και από την άλλη ο νεογέννητος μόλις σαράντα ημερών, Ιησούς. Πρόκειται στην πραγματικότητα για τη συνάντηση δύο κόσμων· ενός παλαιού που σβήνει και χάνεται και ενός καινούργιου που μόλις ανατέλλει.

Ο δίκαιος Συμεών κατοικούσε στην Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Λουκά είχε μια άλλη ζωή, ζωή πνεύματος. Περίμενε τη σωτηρία του Ισραήλ και τον καθοδηγούσε το Πνεύμα το Άγιο. Του είχε φανερώσει, λοιπόν, το Πνεύμα το Άγιο ότι δεν θα πεθάνει προτού να δει τον Χριστὸν Κυρίου. Ήταν ένας πνευματέμφορος και πνευματοκίνητος άνθρωπος. Όχι μόνο τον καθοδηγούσε το Άγιο Πνεύμα, αλλά και τον ενίσχυε. Ο Μέγας Αθανάσιος πλέκει το εγκώμιο του Αγίου και λέγει: ως προς την φύση ήταν άνθρωπος, ως προς την αρετή άγγελος, αλλά καὶ τῶν ἀγγέλων ὁ Συμεών ὑπέρτερος. Ο Άγιος Συμεών ήλθε στο ιερό με τη δύναμη και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Κανείς δεν μπορεί να δει τον Θεό, αν δεν έχει δυνάμεις πνευματικές, δηλαδή αν δεν ενισχύεται από τη δύναμη και ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα ενίσχυσε τα πόδια του για να πορευθούν στο ιερό, αλλά και τα χέρια του για να κρατήσουν τον Χριστό.

Μόλις ο Θεοδόχος έλαβε στην αγκαλιά του τον Χριστό ανεφώνησε τον επινίκιο ύμνο, την Ωδή του, την οποία ο ιερεύς απαγγέλει σε κάθε ακολουθία του Εσπερινού, το γνωστό σε όλους μας Νῦν ἀπολύεις. Το ότι ο Συμεών, μόλις είδε τον ενανθρωπήσαντα Υιό και Λόγο του Θεού ζήτησε την απόλυση, τον θάνατο, ερμηνεύεται από τη μεγάλη χαρά γι’ αυτό το οποίο στη συνέχεια έπρεπε να επιτελέσει. Ήθελε να πορευθεί στον Άδη και να αναγγείλει την χαρμόσυνο αγγελία ότι ήλθε ο Λυτρωτής του κόσμου. Πάλι ο της αθανασίας επώνυμος, ο Άγιος Αθανάσιος, λέγει· ο Συμεών βιαζόταν για να μην προλάβουν να αναγγείλουν το γεγονός τα νήπια, τα οποία επρόκειτο να σφαγούν από τον Ηρώδη. Επομένως, ο Συμεών είναι ο πρώτος που ανήγγειλε σε όλους τους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης, που βρίσκονταν στον Άδη, ότι ήλθε ο Χριστός, τον Οποίο εκείνοι περίμεναν, και ότι γρήγορα θα έλθει και στον Άδη για να τους ελευθερώσει.

Παράλληλα, αφού τους ευλόγησε, στράφηκε προς την Κυρία Θεοτόκο για να της πει δύο προφητείες·

Η πρώτη αναφερόταν στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Χριστού. Αυτός θα γίνει αιτία να καταστραφούν ή να σωθούν πολλοί Ισραηλίτες. Θα είναι σημείο αντιλεγόμενο, για να φανερωθούν οι πραγματικές διαθέσεις πολλών. Αυτή η προφητεία πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια της ζωής του Χριστού, αλλά εξακολουθεί να πραγματοποιείται στην ιστορία της ανθρωπότητος και στην προσωπική ζωή κάθε ανθρώπου.

Ο Θεάνθρωπος Χριστός είναι πτώση των απίστων, των μη πιστευόντων σε Αυτόν, και ανάσταση αυτών που πιστεύουν σε Αυτόν. Όλοι θα δουν τον Χριστό, αλλά για άλλους θα είναι Παράδεισος και για άλλους Κόλαση.

Ο Χριστός είναι και σημεῖον ἀντιλεγόμενον.

Σημεῖον είναι η σάρκωση του Χριστού. Ο Θεός έγινε άνθρωπος, η Παρθένος μητέρα. Ακριβώς αυτό το γεγονός, της γεννήσεως του Χριστού, αντιλέγεται και αμφισβητείται από πολλούς ανθρώπους.

Σημεῖον ἀντιλεγόμενον είναι και ο Σταυρός του Χριστού, κατά τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας. Άλλοι δέχονται τον Σταυρό και την σταύρωση του Ιησού Χριστού θεωρούντες αυτήν ως σωτηρία, ότι στον Σταυρό νίκησε τις αρχές και εξουσίες του σκότους, και άλλοι αρνούνται τον Σταυρό. Δεν μπορούν να αντιληφθούν πώς ο Χριστός σταυρώθηκε. Γι’ αυτό, ο θείος Παύλος, στην Α΄ προς Κορινθίους επιστολή του σημειώνει· ο Σταυρός είναι για τους Ιουδαίους σκάνδαλο, για τους Έλληνες μωρία. Για μας, όμως, τους πιστούς ο Σταυρός είναι Θεοῦ δύναμις καὶ Θεοῦ σοφία.

Η δεύτερη προφητεία αναφερόταν στην Παναγία. Όσο για σένα, ο πόνος για το παιδί σου θα διαπεράσει την καρδιά σου δίκοπο μαχαίρι. Η προφητεία αυτή αναφέρεται στον πόνο και την θλίψη της Θεοτόκου, όταν θα έβλεπε τον Υιό της πάνω στο Σταυρό, που είναι ταυτόχρονα Υιός του Θεού, να πάσχει και να υποφέρει. Αυτή η ρομφαία, που θα διέλθει την ψυχή της Θεοτόκου κατά τον σταυρικό θάνατο του Χριστού, θα αποκαλύψει τους διαλογισμούς πολλών ανθρώπων, που βρίσκονταν κεκρυμμένοι στην καρδιά τους. Αυτοί αμφιβάλλουν αν είναι γνήσια και αληθινή μητέρα. Αλλά, ο πόνος της Παναγίας στον Σταυρό έδειξε ότι αυτή είναι η πραγματική μητέρα, ότι από αυτήν ο Κύριος παρέλαβε τη σάρκα.

Έκτος από τον Άγιο Συμεών τον Θεοδόχο, στο Ναό παρευρέθηκε και η Άννα, η υποφήτης, που αξιώθηκε να αναγνωρίσει τον Θεό και να διακηρύξει, στη συνέχεια, ότι Αυτός είναι ο λυτρωτής της. Ογδόντα τεσσάρων ετών ήταν η Άννα και ήταν χήρα, αφού είχε ζήσει με τον άνδρα της επτά χρόνια. Αυτή βρισκόταν μέρα νύκτα στο Ναό και δεν απομακρυνόταν από αυτόν. Έτσι, ενώ ο Συμεών οδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα στο ναό, αυτή έμενε εκεί και ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι αναγνώρισε τον Θεό.

Η ένωση με τον αναστημένο Χριστό προϋποθέτει ανάλογο βίο. Ο Συμεών ήταν δίκαιος και δεν μνημονεύεται αν είχε δεχθεί προηγουμένως την έγγαμο ζωή, ενώ η Άννα μετά τον θάνατο του συζύγου της, ζούσε την ευλογία της χηρείας, είχε άμωμο και καθαρό βίο. Η σωτηρία δεν εξαρτάται από το είδος του βίου, που εκλέγει κανείς, δηλαδή τον γάμο ή την παρθενία, αλλά από τον τρόπο της ζωής.

Η Εκκλησία την εορτή του σαραντισμού του Χριστού την έκανε και τελετή. Την πρώτη ημέρα, με ευχή, ευλογείται το βρέφος και χαιρετίζεται η έλευσή του στον κόσμο. Την ογδόη, πάλι με ευχή, λαμβάνει το όνομα και χαρακτηρίζεται πια δούλος Χριστού. Την τεσσαρακοστή ημέρα από τη γέννηση προσφέρεται το βρέφος στο Ναό από τη μητέρα του. Διπλή σημασία και έννοια έχει αυτή η προσφορά. Πρώτον, ευλογείται η μητέρα και δεύτερον, προσφέρουμε το βρέφος στο Θεό και Εκείνος δια του Ιερέως μας το παραχωρεί εκ νέου για να το μεγαλώσουμε. Όμως, στην πραγματικότητα ανήκει στον Θεό.

Αδελφοί μου, είναι καθήκον μας, κατά τον Μέγα Αθανάσιο, να ομοιάσουμε με τον δίκαιο Συμεών και την προφήτιδα Άννα. Πρέπει κι εμείς να συναντήσουμε τον Χριστό στη ζωή μας. Για να δει, όμως, κανείς τον Θεό πρέπει προηγουμένως να λαμπρυνθεί, να φωτισθεί ως προς την ψυχή και τις σωματικές αισθήσεις. Δεν μπορεί κανείς με άλλο τρόπο να συναντήσει τον Χριστό, την αληθινή ζωή. Και αυτό πραγματοποιείται μόνο μέσα στην Εκκλησία με τη μετοχή μας στα Μυστήρια και κυρίως στο Μυστήριο των Μυστηρίων σε αυτό το ίδιο το σώμα και το Αίμα του Κυρίου, το οποίο όταν το λαμβάνουμε και πρέ-πει σε κάθε Θεία Λειτουργία να το λαμβάνουμε, γινόμαστε χριστοφόροι και θεοφόροι άνθρωποι και φωτίζεται ο νους και αλλάσει η σκέψη μας.

Σας το εύχομαι, αδελφοί μου, και εσείς να το εύχεσθε για μένα, ώστε να συναντήσουμε όλοι τον Χριστὸν Κυρίου.