Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι γεγονός από τη ζωή του Ιησού Χριστού, κατά το οποίο ο Χριστός, ύστερα από ανάβαση στο όρος Θαβώρ μαζί με τους μαθητές του Πέτρο, Ιωάννη και Ιάκωβο, μεταμορφώθηκε και φωτοβολούσε με δόξα. Περιγράφεται στα Συνοπτικά Ευαγγέλια (Ματθαίος 17:1-8, Μάρκος 9:2-8, Λουκάς 9:28-36), ενώ αναφέρεται και στην Β΄ Επιστολή Πέτρου (1:16-18). Επίσης, θεωρείται ότι η αρχή του Κατά Ιωάννη Ευαγγελίου αναφέρεται σε αυτή.
Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, ο Ιησούς μαζί με τρεις από τους αποστόλους, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, ανέβηκαν σε ένα βουνό (το όρος της Μεταμορφώσεως, το οποίο παραδοσιακά αναγνωρίζεται ως το όρος Θαβώρ) για προσευχή. Εκεί οι τρεις απόστολοι έκατσαν να ξεκουραστούν και κοιμήθηκαν. Όταν ξύπνησαν είδαν τον Ιησού να φωτοβολεί με λαμπρό φως και τα ρούχα του είχαν γίνει λευκά. Μαζί του βρίσκονταν και συνομιλούσαν δύο άντρες, ο Μωυσής και ο Προφήτης Ηλίας. Στη συνέχεια τους κάλυψε νέφος και ακούστηκε μια φωνή από τον ουρανό να αναφέρει «Οὗτος ἐστὶν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε», δηλαδή αυτός είναι ο γιος μου, να τον ακούτε.[2]
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος τιμάται σε πολλές χριστιανικές εκκλησίες ως σημαντική δεσποτική γιορτή. Στην ορθόδοξη εκκλησία τιμάται στις 6 Αυγούστου κάθε χρόνο.[2]
Σημασία
Η μεταμόρφωση είναι ένα από τα θαύματα του Ιησού στα Ευαγγέλια.[3][4][5] Αυτό το θαύμα είναι μοναδικό μεταξύ άλλων που περιγράφονται στα ευαγγέλια του κανόνα, στο ότι το θαύμα συμβαίνει στον ίδιο τον Ιησού.[6] Ο Θωμάς Ακινάτης θεώρησε τη μεταμόρφωση «το μεγαλύτερο θαύμα» στο ότι συμπλήρωσε τη βάπτιση και έδειξε την τελειότητα της ζωής στον Παράδεισο.[7] Η μεταμόρφωση είναι ένα από τα πέντε σημαντικά ορόσημα στην ευαγγελική αφήγηση της ζωής του Ιησού, ενώ τα άλλα είναι η Βάπτιση, η Σταύρωση, η Ανάσταση και η Ανάληψη.[8][9] Το 2002, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ εισήγαγε τα Φωτεινά Μυστήρια στο ροζάριο, που περιλαμβάνουν τη Μεταμόρφωση.
Αναφορές στην Καινή Διαθήκη
Γεωργιανό χειρόγραφο της Μεταμόρφωσης στο Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον, 1300.
Στα Συνοπτικά Ευαγγέλια, (Ματθαίος 17:1-8, Μάρκος 9: 2–8, Λουκάς 9: 28–36) η αναφορά στη μεταμόρφωση γίνεται προς τα μέσα της αφήγησης.[10] Είναι βασικό επεισόδιο και σχεδόν αμέσως ακολουθεί ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, την Εξομολόγηση του Πέτρου : «εσύ είσαι ο Χριστός» (Ματθαίος 16:16, Μάρκος 8:29, Λουκάς 9:20).[11] Η αφήγηση της μεταμόρφωσης λειτουργεί ως μια περαιτέρω αποκάλυψη της ταυτότητας του Ιησού ως Υιού του Θεού σε μερικούς από τους μαθητές του.[11][10]
Στα ευαγγέλια, ο Ιησούς παίρνει μαζί του τον Πέτρο, τον Ιάκωβο, γιο του Ζεβεδαίου και τον αδελφό του Ιωάννη τον Απόστολο και ανεβαίνει σε ένα βουνό, το οποίο δεν κατονομάζεται. Όταν ανεβαίνουν στο βουνό, ο Ματθαίος στο 17:2 αναφέρει ότι ο Ιησούς «μεταμορφώθηκε μπροστά τους · το πρόσωπό του έλαμπε σαν τον ήλιο και τα ρούχα του έγιναν λευκά σαν το φως». Σε εκείνο το σημείο εμφανίζονται ο προφήτης Ηλίας, που εκπροσωπεί τους προφήτες, και ο Μωυσής, που εκπροσωπεί τον Νόμο, και ο Ιησούς αρχίζει να τους μιλάει.[11] Ο Λουκάς αναφέρει ότι μίλησαν για την έξοδο του Ιησού που επρόκειτο να πραγματοποιήσει στην Ιερουσαλήμ (Λουκάς 9:31). Ο Λουκάς είναι επίσης περιγράφει συγκεκριμένα τον Ιησού σε κατάσταση δόξας, με το Λουκά 9:32 να αναφέρεται στο “είδαν τη δόξα Του”.[11]
Ακριβώς όταν ο Ηλίας και ο Μωυσής αρχίζουν να απομακρύνονται από τη σκηνή, ο Πέτρος αρχίζει να ρωτά τον Ιησού αν οι μαθητές πρέπει να κάνουν τρεις σκηνές για αυτόν και τους δύο προφήτες. Αυτό έχει ερμηνευτεί ως προσπάθεια του Πέτρου να κρατήσει τους προφήτες εκεί περισσότερο.[11] Αλλά πριν τελειώσει ο Πέτρος, εμφανίζεται ένα φωτεινό σύννεφο και μια φωνή από το σύννεφο αναφέρει: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, με τον οποίο είμαι πολύ ευχαριστημένος· ακούστε τον» (Μάρκος 9:7). Οι μαθητές πέφτουν στη γη φοβισμένοι, αλλά ο Ιησούς πλησιάζει και τους αγγίζει, λέγοντάς τους να μην φοβούνται. Όταν οι μαθητές κοιτούν ψηλά, δεν βλέπουν πια τον Ηλία ή τον Μωυσή.[11]
Όταν ο Ιησούς και οι τρεις απόστολοι κατηφορίζουν, ο Ιησούς τους λέει να μην πουν σε κανέναν “τα πράγματα που είχαν δει” μέχρι να αναστηθεί ο «Υιός του Ανθρώπου» από τους νεκρούς. Οι απόστολοι περιγράφονται ως προβληματισμένα σχετικά με το τι εννοούσε ο Ιησούς με τον όρο «αναστήθηκε από τους νεκρούς».[12]
Αλλού στην Καινή Διαθήκη, η αναφορά του Παύλου στην 2η επιστολή προς Κορινθίους 3:18 στην «μεταμόρφωση των πιστών» μέσω του «βλέποντας στον καθρέφτη τη δόξα του Κυρίου» έγινε η θεολογική βάση για να θεωρηθεί η μεταμόρφωση ως καταλύτης διαδικασίες που οδηγούν τους πιστούς στη γνώση του Θεού.[13][14]
Αν και ο Ματθαίος αναφέρει τον μαθητή Ιωάννη ως παρόντα κατά τη μεταμόρφωση, το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον δεν την αναφέρει.[15][16][17] Αυτό είχε ως αποτέλεσμα συζήτηση μεταξύ των μελετητών, μερικοί αμφιβάλλουν για το συγγραφέα του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, άλλοι προσπαθούν να το εξηγήσουν.[15][16] Μια εξήγηση (που ανάγεται στον Ευσέβιο της Καισάρειας, τον τέταρτο αιώνα) είναι ότι ο Ιωάννης έγραψε το ευαγγέλιό του για να μην επικαλύπτεται με τα συνοπτικά ευαγγέλια, αλλά για να τα συμπληρώσει, και ως εκ τούτου δεν περιελάμβανε όλη την αφήγησή τους.[15] Άλλοι πιστεύουν ότι το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο πράγματι αναφέρεται στη μεταμόρφωση, στο Ιωάννης 1:14.[1] Αυτό δεν είναι το μόνο περιστατικό που δεν αναφέρεται στο τέταρτο ευαγγέλιο και ο θεσμός της Ευχαριστίας στο Μυστικό Δείπνο είναι ένα άλλο βασικό παράδειγμα, που δείχνει ότι ο συγγραφέας είτε δεν γνώριζε αυτές τις αφηγηματικές παραδόσεις, είτε δεν αποδέχτηκε την αλήθεια τους, ή αποφάσισε να τα παραλείψει.[16] Η γενική εξήγηση είναι ότι το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο γράφτηκε θεματικά, για να ταιριάζει στους θεολογικούς σκοπούς του συγγραφέα και έχει λιγότερο αφηγηματικό ύφος από τα συνοπτικά.
