Η Αγία Αναστασία η Ρωμαία, σύμφωνα με τον Συμεών τον Μεταφραστή, έζησε στη εποχή του Δέκιου ή του Διοκλητιανού. Αντίθετα από την Αγία Αναστασία τη Φαρμακολύτρια, η οποία έζησε επίσης στη Ρώμη και η μνήμη της εορτάζεται στις 22 Δεκεμβρίου, η Αγία Αναστασία η Ρωμαία εορτάζει στις 29 Οκτωβρίου.
Ο Συμεών ο Μεταφραστής είναι ο συγγραφέας του ενός βίου με τίτλο «Βίος και Πολιτεία και Μαρτύριον της αγίας Οσιομάρτυρος Αναστασίας της Ρωμαίας», στα τέλη του 10ου μ.Χ. Κατά τον Συμεών υπάρχουν δύο Αναστασίες εκ των οποίων η μία ανήκε σε σημαντική ρωμαϊκή οικογένεια και υπήρξε για μικρό χρονικό διάστημα παντρεμένη. Χηρεύοντας, μοίρασε την πατρική της περιουσία και εγκαταστάθηκε σε κάποια μονή. Φέρεται μάλιστα ότι μαρτύρησε δια πυρός.
Η δεύτερη, εγκαταλείποντας γονείς και τα εγκόσμια εκάρη μοναχή από την ηγουμένη μιας γυναικείας μονής, τη Σοφία, σε ηλικία περίπου 20 ετών. Φέρεται πως δοκιμάστηκε δια μαρτυρίου από τον ηγεμόνα Πρόβο. Το σώμα της απέσπασε η γερόντισσα Σοφία με τη βοήθεια δύο χριστιανών, προκειμένου να ταφεί, μετά από λίγες ημέρες.
Άλλοι βίοι της αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας περιέχονται στους κώδικες Athonensis Protati 2 και Mosquensis 176, αντίγραφα του 11ου αιώνα, καθώς και το Συναξάριο Νικοδήμου του Αγιορείτου, περίπου του 19ου αι. Η σειρά των μαρτυρίων της απεικονίζεται σε έναν εικονογραφικό κύκλο παλαιοχριστιανικού κοιμητηριακού ναού, που βρίσκεται στο Γεννάδι της νήσου Ρόδου
Τόπος προσκύνησης
Το μισό περίπου λείψανό της βρίσκεται στη μονή Οσίου Γρηγορίου στο Άγιο Όρος
Ιερά Λείψανα:
Οι κνήμες «μετά δέρματος» της Αγίας και η δεξιά της βρίσκονται στη Μονή Γρηγορίου Αγίου Όρους.
Απότμημα του Ιερού Λειψάνου της Αγίας βρίσκονται στη Λαύρα Αγ. Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε
Ἀσκήσει ἐκλάμψασα ὥσπερ παρθένος σεμνή ἀθλήσεως αἵμασι τὴν τῆς ἁγνείας στολὴν ἐνθέως ἐφοίνιξας· ὅθεν, Ἀναστασία, ὡς ὁσία καὶ μάρτυς, χάριτας ἰαμάτων ἀποστράπτεις ἐν κόσμῳ πρεσβεύουσα τῷ Σωτῆρι ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.