Μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ Βαρθολομαίου επί της εορτής του ινδίκτου του έτους 2016

Α­δελ­φοί και τε­κνα εν Κυ­ρι­ω α­γα­πη­τα,

Πα­ρα­κο­λου­θού­σα α­πο πολ­λων ε­των τας εις τον πε­ρι­βαλ­λον­τι­κον το­με­α κα­τα­στρο­φι­κας εν τω κο­σμω ε­ξε­λι­ξεις, η Μη­τηρ Α­γι­α του Χρι­στού Με­γα­λη Εκ­κλη­σι­α, γρη­γο­ρού­σα, πρω­το­βού­λως ω­ρι­σε την αρ­χην ε­κα­στου εκ­κλη­σι­α­στι­κού ε­τους ως η­με­ραν α­φι­ε­ρω­με­νην εις την Δη­μι­ουρ­γι­αν, εις το πε­ρι­βαλ­λον, κα­λού­σα κατ᾽ αυ­την συμ­παν­τα τον Ορ­θο­δο­ξον και τον Χρι­στι­α­νι­κον κο­σμον, να α­να­πεμ­πη δε­η­σεις και ι­κε­σι­ας προς τον Κτι­στην των α­παν­των, ευ­χα­ρι­στη­ρι­ους μεν δι­α το με­γα δω­ρον της Δη­μι­ουρ­γι­ας, ι­κε­τη­ρι­ους δε δι­α την προ­στα­σι­αν και σω­τη­ρι­αν αυ­της α­πο πα­σης προ­σβο­λης ο­ρα­της υ­πο των αν­θρω­πων και α­ο­ρα­του. Ου­τω, λοι­πον, και ε­φε­τος, κα­τα την ευ­ση­μον ταύ­την η­με­ραν, α­πο του Οι­κου­με­νι­κού Θρο­νου, υ­πο­μι­μνη­σκο­μεν την α­ναγ­και­ο­τη­τα ευ­αι­σθη­το­ποι­η­σε­ως ο­λων ε­νω­πι­ον των οι­κο­λο­γι­κων προ­βλη­μα­των τα ο­ποί­α αν­τι­με­τω­πι­ζει ση­με­ρον ο πλα­νη­της μας.

Η ση­με­ρι­νη ρα­γδαί­α τε­χνο­λο­γι­κη προ­ο­δος και αι δυ­να­το­τη­τες και ευ­κο­λι­αι, τας ο­ποί­ας πα­ρε­χει αυ­τη εις τον συγ­χρο­νον αν­θρω­πον, δεν πρε­πει να μας α­πο­προ­σα­να­το­λι­ζουν, ω­στε να μη α­να­λο­γι­ζω­με­θα σο­βα­ρως, προ ε­κα­στου τε­χνο­λο­γι­κού εγ­χει­ρη­μα­τος, τας ε­πι­βα­ρυν­σεις τας ο­ποί­ας αυ­το προ­κα­λεί εις το φυ­σι­κον πε­ρι­βαλ­λον και εις τον πο­λι­τι­σμον, και εν γε­νει πα­σας τας συ­να­φείς δυ­σμε­νείς ε­πι­πτω­σεις, αι ο­ποί­αι δυ­ναν­ται να ει­ναι –και α­πο­δει­κνυ­ε­ται ο­τι ει­ναι– λι­αν ε­πι­κιν­δυ­νοι και κα­τα­στρο­φι­και δι­α την κτι­σιν και δι­α την ζω­ην των εμ­βι­ων ε­πι της γης ον­των.

Την α­ναγ­και­ο­τη­τα ταύ­την, αλ­λω­στε, δι­ε­κη­ρυ­ξα­μεν και οι α­δελ­φοί Προ­κα­θη­με­νοι και Ι­ε­ραρ­χαι των κα­τα το­πους Α­γι­ων Ορ­θο­δο­ξων Εκ­κλη­σι­ων και κα­τα την εν ευ­λο­γι­αις συ­νελ­θού­σαν κα­τα τον πα­ρελ­θον­τα Ι­ου­νι­ον εν τη με­γα­λο­νη­σω Κρη­τη υ­πο την προ­ε­δρεί­αν του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τρι­αρ­χου Α­γι­αν και Με­γα­λην Συ­νο­δον, ε­πι­ση­μα­ναν­τες εν τη Εγ­κυ­κλι­ω αυ­της ο­τι «δι­α της συγ­χρο­́­νου α­να­πτυ­́­ξε­ως των ε­πι­στη­μων καί της τε­χνο­λο­γι­́­ας, η ζω­ή μας αλ­λα­́­ζει ρι­ζι­κως. Καί ό,τι ε­πι­φε­́­ρει αλ­λα­γη­́ν εις το­́ν τρο­́­πον ζω­ης του αν­θρω­́­που, α­παι­τεί α­πό με­́­ρους του δι­α­́­κρι­σιν, εφ᾽ ο­́­σον, ε­κτο­́ς των ση­μαν­τι­κων ευ­ερ­γε­σι­ων… ει­́­με­θα ε­πι­́­σης αν­τι­με­́­τω­ποι καί μέ τα­́ς αρ­νη­τι­κα­́ς ε­πι­πτω­́­σεις της ε­πι­στη­μο­νι­κης προ­ο­́­δου», με­τα­ξυ των ο­ποί­ων και η α­πει­λη ή και η κα­τα­στρο­φη του φυ­σι­κού πε­ρι­βαλ­λον­τος.

Α­παι­τεί­ται συ­νε­χης ε­γρη­γορ­σις, κα­ταρ­τι­σις και δι­δα­σκα­λι­α, ω­στε να γι­νε­ται σα­φης η σχε­σις της ση­με­ρι­νης οι­κο­λο­γι­κης κρι­σε­ως με τα αν­θρω­́­πι­να πα­́­θη της πλε­ο­νε­ξι­́­ας, της α­πλη­στι­́­ας, του ε­γω­ι­σμού, της αρ­πα­κτι­κης δι­α­θε­σε­ως, των ο­ποί­ων πα­θων α­πο­τε­λε­σμα και καρ­πος ει­ναι η βι­ου­με­νη πε­ρι­βαλ­λον­τι­κη κρι­σις. Α­πο­τε­λεί, ως εκ του­του, μο­νο­δρο­μον η ε­πι­στρο­φη εις το αρ­χι­κον καλ­λος της τα­ξε­ως και της οι­κο­νο­μι­ας, της εγ­κρα­τεί­ας και της α­σκη­σε­ως, τα ο­ποί­α και δυ­ναν­ται να ο­δη­γη­σουν εις την σω­φρο­να δι­α­χεί­ρι­σιν του φυ­σι­κού πε­ρι­βαλ­λον­τος. Ι­δι­αι­τε­ρως, η α­πλη­στι­α δι­α την ι­κα­νο­ποί­η­σιν των υ­λι­κων α­ναγ­κων ο­δη­γεί με­τα βε­βαι­ο­τη­τος εις την πνευ­μα­τι­κην πτω­χευ­σιν του αν­θρω­που, η ο­ποί­α συ­νε­πα­γε­ται την κα­τα­στρο­φην του πε­ρι­βάλλον­τος: «Αι ρι­́­ζαι της οι­κο­λο­γι­κης κρι­́­σε­ως ει­ναι πνευ­μα­τι­καί καί η­θι­καί, εν­δι­α­́­θε­τοι εις την καρ­δι­́­αν ε­κα­́­στου ἀνθρω­́­που», ε­πε­ση­μα­νεν η ει­ρη­με­νη Α­γι­α και Με­γα­λη Συ­νο­δος της Ορ­θο­δο­ξου Εκ­κλη­σι­ας, α­πευ­θυ­νο­με­νη εις τον συγ­χρο­νον κο­σμον, «ο δε πο­θος της συ­νε­χούς αυ­ξη­σε­ως της ευ­η­με­ρι­ας και η α­με­τρος κα­τα­να­λω­σις α­να­πο­φεύ­κτως ο­δη­γούν εις την δυ­σα­να­λο­γον χρη­σιν και την ε­ξαν­τλη­σιν των φυ­σι­κων πο­ρων» (Βλ. α­πο­φα­σιν ε­πι του κει­με­νου «Α­πο­στο­λη της Εκ­κλη­σι­ας»).

Συ­να­φως, τε­λούν­τες ση­με­ρον, α­δελ­φοί και τε­κνα εν Κυ­ρι­ω α­γα­πη­τα, την μνη­μην του Ο­σι­ου Συ­με­ων του Στυ­λι­του, του με­γα­λου του­του στυ­λου της Εκ­κλη­σι­ας μας, το μνη­μεί­ον του ο­ποί­ου, ο­πως και ε­τε­ροι θαυ­μα­στοί αρ­χαι­ο­λο­γι­κοί χω­ροι εν Συ­ρι­α και εν τω κο­σμω παν­τι, ως ο πε­ρι­φη­μος της αρ­χαί­ας Παλ­μυ­ρας, συγ­κα­τα­λε­γο­με­νοι με­τα­ξυ των κο­ρυ­φαί­ων παγ­κο­σμι­ως μνη­μεί­ων πο­λι­τι­σμι­κης κλη­ρο­νο­μι­ας, υ­πε­στη­σαν την βαρ­βα­ρο­τη­τα και τα δει­να του πο­λε­μου, ε­πι­ση­μαί­νο­μεν και εν εξ ι­σου ση­μαν­τι­κον προ­βλη­μα: την κρι­σιν πο­λι­τι­σμού, η ο­ποί­α κα­τα τα τε­λευ­ταί­α ε­τη α­πο­βαί­νει παγ­κο­σμι­ος. Αλ­λω­στε, Πε­ρι­βαλ­λον και Πο­λι­τι­σμος ει­ναι εν­νοι­αι και α­ξι­αι πα­ραλ­λη­λοι και αλ­λη­λο­πε­ρι­χω­ρού­με­ναι. Ο πε­ρι­βαλ­λων την αν­θρω­πο­τη­τα κο­σμος ε­δη­μι­ουρ­γη­θη δι­α του μο­νο­λε­κτι­κού προ­στα­κτι­κού λο­γου του Θε­ου «Γε­νη­θη­τω» (πρβλ. Γεν. α΄, 3,6,14). Ο πο­λι­τι­σμος ε­δη­μι­ουρ­γη­θη υ­πο του προι­κι­σθεν­τος δι­α λο­γι­κού νο­ος αν­θρω­που, ως εκ του­του δε, και ο προς αυ­το σε­βα­σμος ει­ναι αυ­το­νο­η­τος και ε­πι­βε­βλη­με­νος, εφ᾽ ο­σον μα­λι­στα ο αν­θρω­πος ει­ναι και τι­μα­ται ως η κο­ρω­νις της Θεί­ας Δη­μι­ουρ­γι­ας.

Δι­ο και ο­φει­λε­τι­κως α­πο του Ι­ε­ρού του­του Κεν­τρου της Ορ­θο­δο­ξι­ας, του θη­σαυ­ρι­ζον­τος μο­να­δι­κην πα­ρα­δο­σιν και δι­α­τη­ρούν­τος τας ευ­ρυ­τε­ρων πα­ρα­με­τρων α­ξι­ας της πο­λι­τι­σμι­κης κλη­ρο­νο­μι­ας, ε­φι­στω­μεν την προ­σο­χην παν­των των υ­πευ­θυ­νων και παν­τος αν­θρω­που εις την α­ναγ­και­ο­τη­τα της προ­στα­σι­ας, πα­ραλ­λη­λως προς το φυ­σι­κον πε­ρι­βαλ­λον, και της παγ­κο­σμι­ου πο­λι­τι­σμι­κης κλη­ρο­νο­μι­ας, η ο­ποί­α ευ­ρι­σκε­ται εν κιν­δυ­νω, εξ αι­τι­ας της κλι­μα­τι­κης αλ­λα­γης, των πο­λε­μι­κων συρ­ρα­ξε­ων α­να την υ­φη­λι­ον αλ­λα και αλ­λων αι­τι­ων.

Οι πο­λι­τι­σμι­κοί θη­σαυ­ροί, οι ο­ποί­οι ως μνη­μεί­α θρη­σκευ­τι­κα και πνευ­μα­τι­κα, αλ­λα και, ως δι­α­χρο­νι­κη εκ­φρα­σις του αν­θρω­πι­νου νο­ος, α­νη­κουν εις α­πα­σαν την αν­θρω­πο­τη­τα και ο­χι α­πο­κλει­στι­κως εις τα κρα­τη εν­τος των συ­νο­ρων των ο­ποί­ων ευ­ρι­σκον­ται, δι­α­τρε­χουν τους αυ­τους κιν­δυ­νους προς το πε­ρι­βαλ­λον και, ως εκ του­του, η με­ρι­μνα δι­α την προ­στα­σι­αν του τε πε­ρι­βαλ­λον­τος και των α­τι­μη­των α­ξι­ων του πο­λι­τι­σμού κρι­νε­ται ε­πι­βε­βλη­με­νη, δι­α το ευ ζην της αν­θρω­πο­τη­τος ο­λο­κλη­ρου.

Η φθο­ρα και κα­τα­στρο­φη ε­νος πο­λι­τι­σμι­κού μνη­μεί­ου μι­ας χω­ρας πλη­γω­νει την οι­κου­με­νι­κην κλη­ρο­νο­μι­αν της αν­θρω­πο­τη­τος∙ ως εκ του­του, ει­ναι χρε­ος και κα­θη­κον παν­τος αν­θρω­που, ι­δι­αι­τε­ρως ο­μως ε­κα­στου πε­πο­λι­τι­σμε­νου κρα­τους, να ε­νι­σχυ­ση τα με­τρα προ­στα­σι­ας και δι­α­τη­ρη­σε­ως εις το δι­η­νε­κες των μνη­μεί­ων αυ­του. Ο­θεν, ει­ναι α­πα­ραί­τη­τον πα­σα συν­τε­ταγ­με­νη Πο­λι­τεί­α δι­και­ου και νο­μι­μο­τη­τος να α­πο­φεύ­γη ε­νερ­γεί­ας, αι ο­ποί­αι προ­σβαλ­λουν την α­κε­ραι­ο­τη­τα των «παγ­κο­σμι­ων μνη­μεί­ων» αυ­της και αλ­λοι­ω­νουν τας α­υ­λους α­ξι­ας τας ο­ποί­ας ε­κα­στον του­των εκ­προ­σω­πεί.

Συ­νει­δη­το­ποι­ούν­τες τη­́ν πα­νορ­θο­δο­ξως δι­α­κη­ρυ­χθεί­σαν «με­γι­́­στην ευ­θυ­́­νην η­μων νά πα­ρα­δω­́­σω­μεν εις τα­́ς ε­περ­χο­με­́­νας γε­νε­α­́ς βι­ω­́­σι­μον φυ­σι­κο­́ν πε­ρι­βα­́λ­λον καί τη­́ν χρη­σιν αυ­του κα­τά θει­́­αν βου­́­λη­σιν καί ευ­λο­γι­́­αν» (Εγ­κυ­κλι­ος Α­γι­ας και Με­γα­λης Συ­νο­δου) και ο­τι «ο­χι μο­νον αι ση­με­ρι­ναί, αλ­λα και αι μελ­λον­τι­και γε­νε­αι ε­χουν δι­και­ω­μα ε­πι των φυ­σι­κων α­γα­θων, τα ο­ποί­α μας ε­χα­ρι­σεν ο Δη­μι­ουρ­γος» (α­πο­φα­σις Α­γι­ας και Με­γα­λης Συ­νο­δου «Α­πο­στο­λη της Εκ­κλη­σι­ας»), προ­σκα­λού­μεν παν­τας εις ε­πι­στρα­τευ­σιν δυ­να­με­ων, και ι­δι­αι­τε­ρως της προ­σευ­χης, εις τον α­γω­να δι­α την προ­στα­σι­αν του πε­ρι­βαλ­λον­τος υ­πο την ευ­ρυ­τε­ραν εν­νοι­αν αυ­του, ή­τοι ως αρ­μο­νι­κην συ­ζευ­ξιν φυ­σι­κού και αν­θρω­πο­γε­νούς πο­λι­τι­στι­κού πε­ρι­βαλ­λον­τος, και ι­κε­τεύ­ο­μεν τον Κυ­ρι­ον η­μων Ι­η­σούν Χρι­στον, ω­στε με τας πρε­σβεί­ας της Υ­πε­ρα­γι­ας Θε­ο­το­κου της Παμ­μα­κα­ρι­στου, την φω­νην του βο­ων­τος εν τη ε­ρη­μω Ι­ω­αν­νου του Προ­δρο­μου και την με­σι­τεί­αν Συ­με­ων του Στυ­λι­του και παν­των των Α­γι­ων, να φυ­λατ­τη τον κοι­νον φυ­σι­κον και πο­λι­τι­σμι­κον οι­κον η­μων α­πο πα­σης ε­περ­χο­με­νης α­πει­λης και κα­τα­στρο­φης και να πα­ρε­χη α­δι­α­λεί­πτως πλου­σι­ως εκ­χε­ο­με­νην την ευ­λο­γι­αν Αυ­του εις αυ­τον.

Εν κα­τα­νυ­ξει ψυ­χης και εν προ­σευ­χη καρ­δι­ας, με­τα παν­των των πι­στων, δε­ο­με­νοι του Δη­μι­ουρ­γού της Κτι­σε­ως, της ο­ρα­της και της α­ο­ρα­του, της νο­η­της και της νο­ου­με­νης, να χα­ρι­ζη «ευ­κρα­τους και ε­πω­φε­λείς τους α­ε­ρας, ευ­με­τρα δε και γα­λη­να τα υ­ε­τι­α υ­δα­τα, προς δα­ψι­λη καρ­πο­φο­ρι­αν της γης» και να πα­ρε­χη εις τον κο­σμον α­παν­τα «ει­ρη­νην βα­θεί­αν, ει­ρη­νην την παν­τα νούν υ­πε­ρε­χου­σαν», ε­πι­κα­λού­με­θα ε­πι παν­τας αν­θρω­πους και ε­πι τον Οι­κον της γης την Χα­ριν και το α­πει­ρον Ε­λε­ος του Θε­ου.