ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: Ιερωμένοι και λαϊκοί βασανίστηκαν και θυσιάστηκαν στη μαρτυρική γη της Μικράς Ασίας το 1922. Του π. Ηλία Μάκου. Τι και αν, οι Τούρκοι το 1922 κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τους έβγαζαν τα μάτια! Τι και αν τους ξερίζωναν τα μαλλιά και τα γένια.
Τι και καν τους πετσόκοβαν! Τι και αν τους έσερναν ζωντανούς στους μαχαλάδες, περιγελώντας τους! Τι και αν τους τραυμάτιζαν σοβαρά!
Τι και αν τους έπαιρναν το κεφάλι! Δεν σκιάχτηκαν! Δεν πρόδωσαν ούτε τον Χριστό, ούτε τον Ελληνισμό. Και πότισαν με το αίμα τους, που έρρευσε άφθονο, τη γη της Μικρασίας.
Και άφησαν εκεί τα κόκαλά τους, παντοτινή θύμηση και σφραγίδα της Ελληνορθόδοξης παράδοσης και παρουσίας στη Μικρά Ασία.
Το 1992 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος προχώρησε στην αγιοκατάταξη των Μητροπολιτών Χρυσοστόμου Σμύρνης, Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων και των κληρικών και λαϊκών, που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η μνήμη τους τιμάται, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Όσοι είναι σκλαβωμένοι σε ιδεολογικές δεσμεύσεις και σκοπιμότητες, όσοι δεν δέχονται έτοιμα συμπεράσματα, μπορούν να αναγνωρίσουν τις θλιβερές; συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά και τους γενναίους μάρτυρες, που προτίμησαν να βασανιστούν και να θυσιαστούν, παρά να παραδοθούν.
Διατήρησαν τη φλόγα της πίστης άσβηστη στα στήθη τους, μέχρι, που ξεψύχησαν.
Αντιμετώπισαν, χωρίς να δειλιάσουν, τη σκληρή πραγματικότητα, που άφηνε κυριολεκτικά στο έλεος του Τούρκου τη ζωή, την τιμή, την περιουσία, την ελευθερία του κάθε κατοίκου της Μικράς Ασίας.
Βρήκαν τραγικό τέλος μέσα στη βαρβαρότητα, βοηθώντας όσο και όπως μπορούσαν τους κατατρεγμένους.
Οι Μητροπολίτες και οι κληρικοί, αλλά και οι λαϊκοί, σφαγιάστηκαν αγιάζοντες με την ίδια τη θυσία τους και αγιαζόμενοι από την ίδια τη θυσία τους.
Έζησαν το θανατικό, που πλάκωσε τη Μικρά Ασία, στο άγιο βήμα της ψυχής τους. Και το δικό τους μαρτύριο ηχεί προσκλητήριο να ορθωθούμε και να αποδοθούμε σε αγώνες ιερούς…
Όχι μόνο σήκωσαν το σταυρό της οδύνης, αλλά αυτός ήταν το ακλόνητο στήριγμα και η έμπνευση του ηρωισμού τους.