«Να διαβάζεις κάθε μέρα το Θεοτοκάριο. Αυτό θα σε βοηθήσει πολύ να αγαπήσεις την Παναγία. Και να δεις η Παναγία μετά!… Θα σου δώσει μεγάλη παρηγοριά»!
Το Θεοτοκάριον είναι µοναχικό βιβλίο, το οποίο περιέχει κανόνες προς τιµήν της Θεοτόκου σε όλους τους ήχους, διαφόρων υµνογράφων, οι οποίοι ψάλλονται στα µοναστήρια από ευλάβεια προς την Παναγία.
Χρήση του Θεοτοκαρίου στον κόσµο γίνεται κυρίως την περίοδο της µεγάλης Σαρακοστής(από την β΄ εβδοµάδα των νηστειών και εντεύθεν), οπότε και χρησιµοποιείται στην ακολουθία του µεγάλου αποδείπνου.
Ο πατήρ Παΐσιος έλεγε σε κάποια Μοναχή: «Να διαβάζεις κάθε μέρα το Θεοτοκάριο. Αυτό θα σε βοηθήσει πολύ να αγαπήσεις την Παναγία. Και να δεις η Παναγία μετά!…Θα σου δώσει μεγάλη παρηγοριά»!
«Και πότε να διαβάζω το Θεοτοκάριο», τον ρώτησε αυτή η Μοναχή. «Το βράδυ η το πρωί;».
«Καλύτερα τις πρωινές ώρες – της απήντησε ο Γέροντας –, ώστε αυτά που διαβάζεις, να τα έχεις στο νου σου όλη την ημέρα. Το Θεοτοκάριο πολύ βοηθάει. Θερμαίνεται η καρδιά και συγκινείται».
Και μνημόνευε ο άγιος Γέροντας Παΐσιος τον Αγιορείτη παπα-Κύριλλο, τον Ηγούμενο της Μονής Κουλτουμουσίου, που δεν μπορούσε να συγκρατηθεί από τους λυγμούς και τα δάκρυα, όταν διάβαζε το Θεοτοκάριο!
Αυτό που κυρίως έκανε γνωστό τον Άγιο Νικόδημο ως θεοτοκόφιλο συγγραφέα είναι το γνωστό συλλεκτικό έργο «Θεοτοκάριο», το οποίο από την εποχή του Αγίου Νικοδήμου έχει εισαχθή προς χρήση στην λατρεία ιδιαίτερα στις μονές του Αγίου Όρους. Στο έργο αυτό ο Άγιος έχει συγκεντρώσει εξηνταδύο κανόνες (62) εικοσιδύο (22) μεγάλων υμνογράφων, στους οποίους μάλιστα, δίδει ωραίους χαρακτηρισμούς:
«Λέγω δη Ανδρέας ο Κρήτης, ο αρχηγός των μελωδών και κύκνος της Εκκλησίας ο λιγυρόφωνος. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η μουσικωτάτη και γλυκύφωνος του Χριστού αηδών.
Θεοφάνης Νικαίας ο Γραπτός, ο ηδύλαλος και ωδικώτατος κόττυφος. Ιωσήφ Υμνογράφος, η πολύφωνος, και τορόφωνος των πιστών χελιδών». Συνεχίζει για τους είκοσι δύο υμνογράφους να βρίσκει παρόμοιους χαρακτηρισμούς.
Σχετικά με το «Θεοτοκάριο» υπάρχει μία συγκινητική σύσταση προς τον π. Θεόκλητο του γνωστού Γέροντος Αθανασίου του Ιβηρίτου, μεγάλου λάτρη και υμνητή της Παναγίας μας, ο οποίος επί πολλά έτη διετέλεσε βιβλιοθηκάριος της Ι. Μονής των Ιβήρων. Του γράφει τα εξής ο Γέροντας Αθανάσιος:
«Να αφήσεις ένα Χαιρετισμόν από τους τρεις και να εισαγάγης το Θεοτοκάριον καθ’ ημέραν. Θα ευαρεστήσης τη Δεσποίνη και τω συλλέκτη Αγίω Νικοδήμω. Πρόσεξε την σκέψιν ταύτην, που μου επήλθεν εν στιγμή αναγνώσεως του Θεοτοκαρίου.
Οι Χαιρετισμοί και το Θεοτοκάριον, ο ουρανός και η γη να παρέλθουν, αυτά όμως να μη λείψουν καμμίαν ημέραν του έτους».
Ο άγιος Νεκτάριος, πού μέ τή Χάρι του Θεού καί τήν αγιότητά του είλκυσε στούς καιρούς μας τήν αγάπη, τήν τιμή καί τήν ευλάβεια όλων των ᾿Ορθοδόξων, ήταν καί πολυγραφώτατος συγγραφεύς. Τό αγιασμένο πνεύμα του μας άφησε συγγράμματα θεολογικά, δογματικά, λειτουργικά καί οικοδομητικά, πού κυκλοφορούν καί μελετώνται από πολλούς πιστούς.
Συγχρόνως είχε καί χάρισμα ποιητικό, υμνογραφικό καί ανύμνησε μέ αυτό πρό πάντων τήν ῾Υπεραγία Θεοτόκο, τήν οποία ιδιαιτέρως ευλαβείτο.
Συνέθεσε πολλούς ύμνους καί ωδές πρός τήν ᾿Αειπάρθενον, πού απετέλεσαν μιά ωραία συλλογή μέ τίτλο «Θεοτοκάριον». Στήν εισαγωγή αυτού του βιβλίου αναφέρει ο ίδιος ότι οι ύμνοι του αυτοί είναι έκφρασι της ευγνωμοσύνης του πρός τήν Παναγία.
«᾿Εποίησα ωδάς τινας καί ύμνους πρός αίνεσιν καί ανύμνησιν της Παναγίας Μητρός του Κυρίου, της Γοργοεπηκόου καί ταχείας εις αντίληψιν, βοήθειαν καί προστασίαν των επικαλουμένων αυτήν, καί πρός έκφρασιν της ᾿Απείρου πρός αυτήν ευγνωμοσύνης μου διά τάς πολλάς πρός εμέ Αυτής ευεργεσίας».
Στίς ᾿Ωδές καί στούς ῞Υμνους αυτούς απευθύνεται ο ῞Αγιος μέ θερμό καί προσωπικό τρόπο πρός τήν Θεοτόκο καί καταφεύγει μέ απόλυτη εμπιστοσύνη στήν Χάρι της.
«Παναγία μου, Δέσποιν᾿ επάκουσον,
εις τήν Σήν παρρησίαν επήλπισα»,
λέγει στήν Α´ ᾿Ωδή. Καί στόν Ζ´ ῞Υμνο προσθέτει·
«Δέσποινά μου Θεοτόκε,
η ελπίς μου, η ισχύς μου,
η θερμή μου προστασία
σκέπη καί καταφυγή μου…».
Ωρισμένοι από τούς ύμνους του ῾Αγίου, όπως ο πασίγνωστος καί κοσμαγάπητος «῾Αγνή Παρθένε», μελοποιήθηκαν καί ψάλλονται καί ευφραίνουν τήν καρδιά μας.
῞Ολοι δέ γενικά οι ύμνοι του «Θεοτοκαρίου» του βοηθούν στίς προσευχές μας καί στήν έκφρασι της τιμής μας πρός τήν Θεομήτορα.
