ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ ΑΓΙΟΥ ΦΑΝΟΥΡΙΟΥ: Κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου οι Εκκλησίες γεμίζουν από φανουρόπιτες φτιαγμένες από τις νοικοκυρές. Πρόκειται για μια μίξη, λαϊκής παράδοσης, πίστης και τοπικών εθίμων, που ξεκίνησε στη Ρόδο και επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Ο Άγιος Φανούριος είναι από τους πιο αγαπητούς Αγίους σε όλο τον ελληνικό λαό, που κάθε χρόνο τιμά και πανηγυρίζει την μνήμη του στις 27 Αυγούστου.
Φανούριος φῶς πᾶσι πιστοῖς παρέχει, Κἂν εἰς σκότος δ᾿ ἔκειτο τῆς γαίας μέγα. Εἰκάδι ἑβδομάτῃ Φανουρίου σηκὸς γῆθεν φάνθη.
Άγιος Φανούριος
Ο Άγιος Φανούριος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χωρίς αμφιβολία ως δώρο Θεού, διότι ήταν και παράμενε άγνωστος για πολλούς αιώνες.
Έγινε γνωστός από την τυχαία εύρεση της εικόνας του τον 14ο αιώνα μ.Χ. στη Ρόδο, όταν έσκαβαν παλιά σπίτια στο νότιο μέρος του παλιού τείχους.
Εκεί βρέθηκε αρχαίος ναός με πολλές κατεστραμμένες εικόνες και μεταξύ αυτών και η καλά διατηρημένη εικόνα επί της οποίας ο τότε μητροπολίτης Ρόδου Νείλος ο Β’ ο Διασπωρινός (1355 – 1369 μ.Χ.) διάβασε το όνομα του Αγίου «ὁ ἅγιος Φανῶ».
Στην εικόνα, ο Άγιος Φανούριος παριστανόταν σαν νεαρός στρατιώτης, κρατώντας στο δεξιό του χέρι σταυρό, πάνω στον όποιο υπήρχε λαμπάδα αναμμένη, γύρω δε από την εικόνα τα 12 μαρτύρια του.
Σε αυτά ο Μάρτυς παρουσιαζόταν:
- Να στέκεται ανάμεσα σε στρατιώτες και να δικάζεται από τον ηγεμόνα
- Να πλήττεται απ’ αυτούς με πέτρες στο στόμα και την κεφαλή
- Να μαστιγώνεται πάλι απ’ αυτούς απλωμένος κατά γης
- Να κάθεται γυμνός και να ξέεται το σώμα του με σιδερένια νύχια
- Να είναι κλεισμένος στη φυλακή
- Να βασανίζεται μπροστά στο βήμα του ηγεμόνα
- Να καίεται στα μέλη του σώματος του με αναμμένες λαμπάδες
- Να είναι δεμένος σε μάγγανο και να βασανίζεται
- Να βρίσκεται ανάμεσα σε θηρία αβλαβής
- Να είναι ξαπλωμένος κατά γης και να πιέζεται το σώμα από ένα μεγάλο λίθο
- Να είναι μέσα σε ειδωλολατρικό ναό βαστάζοντας στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα και ο διάβολος να δραπετεύει στον αέρα με θρήνους
- Να στέκεται μέσα σε ένα καμίνι φωτιάς έχοντας υψωμένα τα χέρια σε σχήμα δεήσεως.
Τον αρχαίο ναό που βρέθηκε η εικόνα, ανοικοδόμησε, ύστερα από πολλές προσπάθειες, ο Νείλος και τον αφιέρωσε στο όνομα του Αγίου Φανουρίου, που όπως φαίνεται συνέταξε και την Ακολουθία του.
Ένα από τα πολλά θαύματα του Αγίου Φανουρίου είναι το εξιστορούμενο στη συνέχεια. Τα χρόνια εκείνα εξουσίαζαν την Κρήτη οι Ενετοί, οι οποίοι δεν επέτρεπαν την παρουσία Ορθοδόξου Αρχιερέως στη μεγαλόνησο.
Τέσσερεις άνδρες για να λάβουν τη χειροτονία ταξίδευσαν από την Κρήτη στην Κορώνη της Πελοποννήσου και κατά την επιστροφή αιχμαλωτίστηκαν από τους Αγαρηνούς, οι οποίοι φόνευσαν τον ένα και τους άλλους τρεις μετέφεραν στα Παλάτια (Μίλητο).
Όταν ο πνευματικός τους πατήρ, ονόματι Ιωνάς, πληροφορήθηκε το γεγονός, ταξίδεψε μέχρι τη Ρόδο και εκεί διαπραγματεύθηκε την απελευθέρωσή τους με τον άρχοντα Γεώργιο Πετρανή, ο οποίος είχε εμπορικές σχέσεις με τους τούρκους των Παλατίων.
Λόγω όμως πολεμικών αναταραχών στην περιοχή η προσπάθεια να αφεθούν ελεύθεροι έγινε δυσχερέστερη.
Ο Ιωνάς, κατά την εκκλησιαστική συνήθεια, επισκέφθηκε τον μακάριο Νείλο και εκείνος του έκανε λόγο για τον Άγιο Φανούριο και τα θαύματά του, προτρέποντάς τον να επικαλεστεί την αντίληψη και βοήθειά του για το πρόβλημα που τον απασχολούσε.
Πράγματι ο πνευματικός έπραξε όπως τον προέτρεψε ο Μητροπολίτης και μετά μερικές μέρες έφθασε μήνυμα από τα Παλάτια ότι οι εξελίξεις ήταν θετικές.
Οι αιχμάλωτοι Ιερείς με θαυμαστό τρόπο αφέθηκαν ελεύθεροι και ο πνευματικός τους πατήρ Ιωνάς από ευγνωμοσύνη προς τον Μεγαλομάρτυρα, επιστρέφοντας, μετέφερε στην Κρήτη αντίγραφο της Εικόνας του και τελούσε έκτοτε πανηγυρικά τη μνήμη του.
Ιστορία Αγίου Φανουρίου
Μέχρι τον 14ο ή 15ο κατ’ άλλους αιώνα, ο Άγιος Φανούριος δεν ήταν γνωστός. Εκείνη την εποχή στη Ρόδο, κατά την διάρκεια εργασιών αναστήλωσης των τειχών της πόλεως, αποκαλύφθηκε πως υπήρχε ένας μισογκρεμισμένος Ναός στον οποίο υπήρχαν πολλές παλαιές εικόνες.
Μια από αυτές, η πιο καλοδιατηρημένη λέει η παράδοση, ήταν ενός Αγίου ο οποίος φορούσε ρωμαϊκά στρατιωτικά ρούχα και κρατούσε ένα κερί κι έναν Σταυρό.
Το όνομα που φαινόταν ήταν «Ο Άγιος Φανώ».
Από την Ρόδο, στόμα με στόμα, η ιστορία του νέου Αγίου διαδόθηκε πρώτα στα γύρω νησιά και μετέπειτα σε ολόκληρη τη χώρα.
Η Αμαρτωλή μητέρα του Αγίου Φανουρίου
Αν και κανείς δεν γνωρίζει λεπτομέρειες για το που, πότε και πως έζησε ο Άγιος, εντούτοις η λαϊκή φαντασία έσπευσε να τις δημιουργήσει.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, η μητέρα του Αγίου ήταν άνθρωπος που δεν βοηθούσε τους άλλους. Ήταν αμαρτωλή.
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, αρκετοί είναι αυτοί που φτιάχνουν την πίτα για «να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου». Αυτό το έθιμο όμως είναι ελάχιστα διαδεδομένο.
Άγιε Φανούριε… Φανέρωσε
Ποιος δεν θυμάται την γιαγιά του να λέει:
Άγιε μου Φανούριε… φανέρωσε το
και να τάζει πίτα ή κερί στη χάρη του; Για τους απλούς ανθρώπους ο Άγιος Φανούριος υπήρξε η μορφή που πάντοτε θα βοηθούσε να βρεθούν τα χαμένα. Από γαμπρούς και νύφες μέχρι χαμένα πρόσωπα ή ακόμη και κλειδιά.
Ο καθένας κατά την πίστη και την ανάγκη του ζητάει.
Φανουρόπιτα
Κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου οι εκκλησίες γεμίζουν με αυτές τις γλυκές νηστίσιμες πίτες, στην μνήμη του Αγίου Φανουρίου.
Φανουρόπιτα Συνταγή
Κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς πως και γιατί ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Η φανουρόπιτα βέβαια έχει «μπολιαστεί» και με διάφορα στοιχεία της ελληνικής λαογραφίας αφού κάποιοι θέλουν να φτιάχνεται αυστηρά με 7 υλικά και άλλοι με 9.
Οι αριθμοί αυτοί έχουν την δική τους σημειολογία η οποία δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με την πίστη όσο με την λαϊκή παράδοση.
Υλικά Φανουρόπιτας
- 1 και 1/3 κούπα ζάχαρη λευκή, κρυσταλλική
- 1 κούπα σπορέλαιο ή ελαιόλαδο και λίγο επιπλέον για το ταψί
- 1 και 1/2 κούπα χυμό πορτοκαλιού
- 1 κουτάλι σούπας κανέλα
- Ξύσμα από 2 ακέρωτα πορτοκάλια
- 500 γραμμάρια αλεύρι που φουσκώνει μόνο του και λίγο επιπλέον για το ταψί
- 1 κούπα καρύδια τριμμένα
- μισό κουταλάκι γλυκού σόδα
- 1 κούπα σταφίδες
- Ζάχαρη άχνη για πασπάλισμα (προαιρετικά)
- Βανίλιες (προαιρετικά)
Εκτέλεση Συνταγής Φανουρόπιτας
Προθερμάνετε τον φούρνο στους 180° C. Λαδώστε με ένα πινέλο το ταψί
Σε ένα βαθύ μπολ ρίξτε πρώτα όλα τα στερεά υλικά, το αλεύρι, την ζάχαρη, (αν θέλετε τη φανουρόπιτα λιγότερο γλυκιά μειώστε την ζάχαρη σε μία κούπα), τα καρύδια, τις σταφίδες, την κανέλα, τη σόδα και τις βανίλιες (αν θέλετε η φανουρόπιτα να έχει επί πλέον άρωμα) και ανακατέψτε καλά με τα χέρια σας
Συνεχίστε ρίχνοντας το ξύσμα και τον χυμό πορτοκαλιού, το ελαιόλαδο ή το σπορέλαιο.
Μετά, απλά ανακατέψτε αργά και με φορά από κάτω προς τα επάνω τα υλικά ώσπου να φτιάξετε ένα ωραίο αφράτο μίγμα. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε μίξερ και με ένα κουτάλι θα την κάνετε μια χαρά την δουλίτσα
Αδειάστε το μίγμα στο ταψί και ψήστε για 45 λεπτά.
Φανουρόπιτα Ευχή
Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Ουράνιος Άρτος, ο της βρώσεως της μενούσης εις τον αιώνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ο δοτήρ των αγαθών, ο δέ Ηλιού τροφήν αγεώργητον πηγάσας, η ελπίς των απηλπισμένων, η βοήθεια των αβοηθήτων και σωτηρία των ψυχών ημών.
Ευλόγησον τα δώρα ταύτα και τους ταύτα σοι προσκομίσαντας, εις δόξαν σήν και τιμήν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου.
Παράσχου δέ, αγαθέ, τοις ευπρεπίσασι τους πλακούντας τούτους, πάντα τά εγκόσμια καί υπερκόσμια αγαθά σου.
Εύφρανον αυτούς εν χαρά μετά του προσώπου σου, δείξον αυτοίς οδούς προς σωτηρίαν.
Τα αιτήματα τών καρδιών αυτών καί πάσαν τήν βουλήν αυτών ταχέως πλήρωσον, οδηγών αυτούς προς εργασίαν τών εντολών σου, ίνα διά παντός εν ευφροσύνη καί αγαλλιάσει υμνώσι καί δοξάσωσι το πάντιμον καί μεγαλοπρεπές όνομά σου, πρεσβείαις της υπερευλογημένης Θεοτόκου, του αγίου ένδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου, του Θαυματουργού, καί πάντων σου τών αγίων.
Αμήν.
Απολυτίκιο Αγίου Φανουρίου
Ήχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.
Οὐράνιον ἐφύμνιον, ἐν γῇ τελεῖται λαμπρῶς, ἐπίγειον πανήγυριν νῦν ἑορτάζει φαιδρῶς, ἀγγέλων πολίτευμα· ἄνωθεν ὑμνῳδίαις εὐφημοῦσι τοὺς ἄθλους, κάτωθεν Ἐκκλησίᾳ τὴν οὐράνιον δόξαν· ἣν εὗρες πόνοις καὶ ἄθλοις τοῖς σοῖς Φανούριε ἔνδοξε.
Φανούριος φῶς πᾶσι πιστοῖς παρέχει, Κἂν εἰς σκότος ἔκειτο τῆς γαίας μέγα.